ALBRECHT DÜRER
Jabach triptiek
Jabach triptiek
Onbekend middenpaneelWat het centrale paneel geweest is van dit altaarstuk van Albrecht Dürer is onderwerp van discussie.Het drieluik werd waarschijnlijk in opdracht van Frederik de Wijze gemaakt voor de kerk in zijn paleis in Wittenberg om het einde van de pest in 1503 te markeren. Het grootste deel van het schilderij is van Dürer, hoewel sommige delen mogelijk door zijn assistenten zijn gemaakt. Het altaarstuk werd later aangekocht door de familie Jabach, die het tot het einde van de achttiende eeuw in hun familiekapel in Keulen bewaarde. De vleugels werden vervolgens uit elkaar gezaagd om de twee sets schilderijen van elkaar te scheiden. De buitenkanten, met het verhaal van Job, werden later verkleind aan de bovenkant en langs de randen waar ze elkaar oorspronkelijk ontmoetten. De panelen zijn nu verspreid over drie Duitse musea. Omdat de afbeelding van het middenpaneel onbekend is, is het moeilijk om de betekenis van de vleugels te bepalen. Sommige kunsthistorici identificeren het oorspronkelijke centrale paneel met Dürers Aanbidding der Wijzen (hier in de reconstructie afgebeeld). Maar volgens anderen bestond het middenpaneel uit een groep sculpturen of de apostelen tegen een vergulde achtergrond. |
Zijpanelen geslotenIn gesloten toestand vertellen de beide zijluiken het verhaal van Job.De twee panelen vormen één enkel beeld: ze hebben een gemeenschappelijke achtergrond en de jurk van Jobs vrouw loopt door naar het rechterpaneel. Het lichaam van de bejaarde Job is bedekt met zweren, wat het een bijzonder geschikt onderwerp maakte voor een altaarstuk dat werd besteld om het einde van de pest te markeren. Job zit op een mesthoop, in een houding van vermoeide contemplatie Misschien is dat de reden dat zijn vrouw een emmer water over hem gooit, ter verlichting van de pijn. De vrouw draagt typisch Neurenbergse renaissance kleren (Dürer woonde in Neurenberg). In de linkerbovenhoek staan Jobs huis en de gewassen in brand en het kleine figuurtje van de Duivel ontvlucht de vernietiging. Het rechterpaneel toont de figuren van een doedelzakspeler en een drummer, die Dürers eigen gelaatstrekken dragen. Deze voorstelling komt niet helemaal overeen met het Bijbelse verhaal. Hierin wordt Job eerst bespot door zijn vrouw en krijgt hij vervolgens bezoek van drie - geen twee - vrienden die hem proberen te troosten. Van muzikanten is geen sprake, waardoor hun betekenis lange tijd onduidelijk was. Vermoedelijk refereert de scène aan een legende, een wonderverhaal over muzikanten die Job troosten en afleiding boden in zijn ellende. Deze legende was vooral populair in de vijftiende eeuw en komt als motief nog een eeuw langer voor in de Job-iconografie. Volgens dat verhaal overhandigde Job de muzikanten zijn afgekrabde wondkorsten, die vervolgens in goudstukken veranderden. Maar volgens anderen kwamen zij helemaal niet om dat lijden te verlichten maar zouden zij hem nog verder kwellen en bespotten! De betekenis van deze voorstelling als geheel zou dan gezocht moeten worden in de beproevingen van Job en hoe Job daarbij God altijd trouw blijft. In de verte, achter de drummer, is Jobs kudde dieren gestolen en weggeleid. |
Zijpanelen openDe binnenkant van de vleugels stellen vier heiligen voor, tegen een glinsterende gouden achtergrond.Hun namen zijn weergegeven in hun aureool zodat over identificatie geen discussie kan zijn. Op de linkervleugel zien we S. JOSEF MARIA GEMAHEL, Jozef dus de man van Maria, leunend op een staf en S JOACHIM MARIE VATER, Joachim, de vader van Maria. Op de rechtervleugel staan S SIMEONIS, de oude ziener Simeon, en S. LAZARUS, de door Jezus uit de dood opgewekte broer Lazarus van Marta en Maria, hier met zijn bisschopsstaf en mijter, omdat hij volgens de legende in zijn later leven bisschop is geworden. |
|
Albrecht Dürer (1471-1528)
Jabach Triptiek (1503-04) Linkerluik achter: Job op de mestvaalt met zijn vrouw Gemengde techniek op paneel, 96 x 51 cm Frankfurt am Main - Städel Museum Rechterluik achter: Twee muzikanten Gemengde techniek op paneel, 96 x 51 cm Keulen - Wallraf-Richartz Museum Zijluiken voor: Jozef & Joachim en Simeon & Lazarus Gemengde techniek op paneel, 96 x 51 cm München - Alte Pinakothek Middenpaneel (hypothese): Aanbidding van de Wijzen Olieverf op paneel, 99 x 114 cm Florence - Uffizi |