LUCAS VAN LEYDEN

Madonna met Kind, Maia Magdalena en onbekende stichter

Tweeluikje

Karel van Mander in zijn Schilderboek:

Er bevond zich ook buiten Leiden ten huize van de edelman Frans Hooghstraet een heel mooi stukje, een sluitbaar tweeluikje, waarop een zeer goed geschilderde Mariafiguur voorkwam, een halffiguur tot beneden de knieën. De rest lijkt door een steen te zijn bedekt. Het Kindje was ook zeer lieflijk en had in zijn handen een druiventros met een tot beneden toe hangende rank, waarmee schijnt te worden uitgedrukt dat Christus de ware wijnstok is. De stof is uitstekend geschilderd. Op de andere zijde zag men een vrouw in biddende houding. achter haar stond Magdalena die haar wees op de Christus op de schoot van Maria. De gronden en de bomen van het verschiet waren bijzonder fraai. Op de buitenkant bevond zich een Maria-Boodschap, geschilderd met figuurtjes ten voeten uit, keurig van houding, handeling en kleding met mooie kantige vouwen. Dit stukje is nu in het bezit van keizer Rudolf, de grootste kunstliefhebber van onze tijd. Op dit kostelijke stuk stond het jaartal 22 naast het gewone teken van Lucas van Leyden: L.

Samengevoegd

In vergelijking met deze beschrijving van Van Mander moet dit diptiekje een bewogen geschiedenis achter de rug hebben.
Uit de collectie van een Franse edelman kwam het in 1602 in bezit van keizer Rudolf II en een paar jaar later in München bij keurvorst Maximiliaan I.
Toen waren de twee oorspronkelijk halfronde gesloten luikjes al verenigd tot één paneel en aangevuld tot een hoge rechthoek.
De knielende vrouw over wie Van Mander het heeft, werd overgeschilderd en omgezet in Jozef en zijn attributen (lelietak en een timmermanswerktuig) met het gezicht van de vermoedelijke opdrachtgever voor de samenvoeging
De toevoegingen werden in 1911 grotendeels teruggedraaid.
De figuren van de Madonna en Maria Magdalena met haar onafscheidelijke zalfpot beantwoorden nog aan de beschrijving van Van Mander.
De Annunciatie op de oorspronkelijke achterzijde van de luikjes is verloren geraakt.

Lucas van Leyden (1489-1533)
Madonna met Kind, Maria Magdalena en stichter (1522)
Olieverf op eikenhout, 51 x 68 cm
München - Alte Pinakothek