Paul Verheijen

HERRI MET DE BLES

(±1510-±1550)

Het lijkt wel of de natuur de neiging heeft in onbekende streken iets bijzonders tot stand te brengen, om te tonen dat zij haar gaven uitstort zonder met de plaats rekening te houden. Zo heeft zij uit een eenzame schuilhoek Herri met de Bles tevoorschijn gehaald en hem een plaats gegeven te midden van de uitblinkers in onze kunst. Hij werd 'met de Bles' genoemd omdat hij een witte haarvlek of bles op het voorhoofd had. Hij is geboren te Rouvignes, niet ver van Dinant, en was naar het schijnt een navolger van Joachim Patinir. En net als hij is Herri zonder leermeester zelf een meester geworden als wij de geleerde Lampsonius geloven, die zegt:
'De stad Dinant heeft een schilder voortgebracht die de schilder-dichter in zijn vorige verzen heeft geroemd. De natuurlijke gesteldheid van zijn geboortestreek had hem tot kunstenaar gemaakt, zodat hij nauwelijks iets van een meester had geleerd. Het kleine Bouvignes heeft de naburige stad deze eer benijd en bracht Herri voort, een ervaren landschapschilder. Maar zoveel als het kleine Bouvignes achterstaat bij Dinant, zozeer, Joachim, is Herri de mindere van u.'
Over deze Herri heb ik weinig gegevens. Zijn werken, die men in vele streken ziet bij kunstliefhebbers, getuigen evenwel voldoende van het feit dat hij een buitengewoon geduldig meester is geweest, die ontzettend veel tijd en moeite besteedde aan zijn vaak kleine schilderijen. Hij gaf zijn moeite aan zowel landschappen als boompjes, rotsen, stadjes, een groot aantal figuurtjes en dergelijke zaken. Hij was de meester met de Uil, omdat hij op al zijn werken een uiltje schilderde, dat nogal eens zo verborgen zit dat de mensen elkaar lang laten zoeken en erom wedden dat het niet wordt gevonden. Zo verdrijven zij hun tijd met dit uil-zoeken.

(Karel van Mander - Schilderboek, Het leven van Herri met de Bles, schilder uit Bouvignes bij Dinant)
Er zijn allerlei gissingen gemaakt over de relatie tussen Herri Met de Bles met zowel Joachim Patinir als Henri de Patinir. Volgens sommigen is deze laatste schilder dezelfde als Herri Met de Bles. Mogelijk was Joachim Patinir een oom van Herri, was Herri zijn (zeer jonge) leerling en liet hij zijn atelier aan hem na. Herri werkte in elk geval zeker in de lijn van Patinir.

Net veel andere schilders van zijn generatie is Herri Met de Bles beïnvloed door Jheronimus Bosch. Herri voegde regelmatig Boschiaansche motieven toe aan zijn landschappen. Het door Van Mander genoemde uiltje kan daartoe ook gerekend worden.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen