NICOLAAS

Retabel

Zegenend

Dit Nicolaas-retabel in het Groeningemuseum in Brugge is geschilderd door de anonieme Meester van de Lucia-legende eind 15de eeuw.
Het centrale paneel stelt de zegenende Nicolaas voor.
Het retabel bevatte oorspronkelijk 4 zijpanelen.
In 2008 verwierf het museum er drie van.
Deze zijpanelen bevatten scènes uit de legendes die ontstonden rondom de heilige Nicolaas.
De scènes zijn ingegeven door de Legenda Aurea.

De arme buurman met zijn drie dochters

Dit paneel beeldt de buurmanlegende uit.
Nicolaas werpt zilveren en gouden munten door het open venster.
Een van de drie dochters geeft hun vader te eten die ziek te bed ligt.
Een tweede dochter heeft reeds een buideltje met muntstukken, de bruidschat, in haar hand.
De derde dochter bidt met gevouwen handen om hulp.

De graanschepen ten tijde van hongersnood

Dit paneel beeldt de graanlegende uit.
Onder het goedkeurende en zegenende gebaar van bisschop Nicolaas slepen de schippers zakken graan aan land.
Nicolaas draagt dezelfde bisschopsgewaden als op het centrale paneel.

De drie priesterstudenten

De hier uitgebeelde legende vindt zijn oorsprong in een geschrift van de heilige abt Godehardus van Hildesheim (960-1038; feestdag 4 mei of 5 mei) en is alleen bekend in West-Europa.
De legende is niet opgenomen in de Legenda Aurea hoewel De Voragine het verhaal gekend zou kunnen hebben.
Mogelijk vond zelfs hij het te onwaarschijnlijk.

Drie theologiestudenten werden op hun weg naar Athene door een herbergier vermoord.
De herbergier borg het vlees van de studenten op in een ton met pekel om ze tot pasteitje te verwerken.
Enige tijd later bezocht Nicolaas dezelfde herberg, en droomde ’s nachts van de misdaad die de herbergier begaan had.
Nicolaas riep de herbergier en bad tot God, waarna de studenten weer tot leven werden gewekt.
In Frankrijk is er een soortgelijk verhaal, waarin drie kleine kinderen tijdens hun spel verdwaald raken en worden verleid en gevangen door een slager.
Nicolaas verschijnt, roept tot God, brengt de kinderen tot leven en geeft ze terug aan hun ouders.

Rechtsboven in het retabel staat de herbergier op het punt de drie jongemannen met een bijl van het leven te beroven.
Zijn vrouw licht hem bij.
Naast het bed staat de kuip alvast gereeed waarin zij tot pasteitje zullen worden verwerkt.
Rechtsonder worden de drie priesterstudenten door Nicolaas weer tot leven gewekt.
Dit paneel is sinds 1933 spoorloos en slechts bekend van een zwart-wit foto.

Meester van de Legende van de heilige Lucia
Retabel van de heilige Nicolaas (tussen 1430-1506)
Olieverf op panelen, 116 x 220 cm
Brugge - Groeningemuseum