RAFAËL

Dispuut over het sacrament

Theologie

Vasari is uitermate lyrisch over dit fresco Rafaël in de Stanza della Segnatura van de pauselijke vertrekken in zijn Vite

Op een andere wand schilderde Rafaël een hemel met Christus, Onze-Lieve-Vrouw, Johannes de Doper, de apostelen, de evangelisten en de martelaren tronend op de wolken, met God de Vader die tot hen allen de heilige Geest uitzendt, met name tot een groot aantal heiligen die daar beneden de Mis beschrijven, en over de Hostie daarboven op het altaar disputeren.

Het fresco heeft aan deze beschrijving zijn naam 'Dispuut' te danken.
Onder dit fresco zien we:
a - Een heidens offer
b - Visioen van Augustinus van het kind aan zee
c - Sibille van Tiburtina die de Maagd aan Augustus toont
d - Theologie

Het fresco is verdeeld in drie registers, van boven naar onder:

De Glorie

God de Vader houdt de wereldbol in zijn hand. Zes engelen lijken aan gouden zonnestralen te hangen. De zonneschijf achter Christus vormt een harmonieuze compositie met de halve stralencirkel achter God.

De Triomferende Kerk

In het midden is de triomferende kerk afgebeeld met de Zoon vergezeld van Maria en Johannes de Doper. Onder hem de heilige Geest (duif) die wordt geflankeerd door vier putti die de vier evangelies opengeslagen aan ons tonen met de beginwoorden in de Latijnse Vulgaatvertaling van elk evangelie.
Aan weerszijden zitten twaalf mannen die hebben getriomfeerd in de Strijd. Ze zijn symmetrisch gerangschikt als paren van buiten naar binnen:

Petrus met de sleutels - Paulus met het zwaard
Adam halfnaakt - Abraham met het Isaak-offermes
Johannes de Evangelist met evangelieboek - Jacobus minor, de broer van en gelijkend op Christus
David met de harp - Mozes met de twee stenen tafelen
Stefanus met drie steenjes op zijn voorhoofd - Laurentius met martelaarspalmtak en rooster
Twee gewapende strijders voor het geloof, vermoedelijk Jozua - Judas Maccabeüs

Vasari:

Eveneens bezat Rafaël de natuurlijke gave om gezichten een bijzonder zachte, lieftallige uitdrukking te verlenen, zoals ook blijkt uit dat van Onze-Lieve-Vrouw, die - de handen op de boezem terwijl ze haar Zoon aankijkt en beschouwt - geen enkele genade lijkt te kunnen weigeren; bovendien bewaarde de schilder beslist een zeer goed decorum waar hij de gelaatsuitdrukking van de heilige aartsvaders de ouderdom toonde, in die van de apostelen de eenvoud, en in die van de martelaren het geloof.

De Strijdende Kerk

Onderin beeldt Rafaël maar liefst 43 personen af. Zij hebben zich verzameld aan weerszijden van een altaar met daarop een monstrans, een houder waarin het Allerheiligst Sacrament wordt getoond, een heilige hostie (Latijn monstrare:tonen).

Gaat de discussie wel over de Heilige Hostie als de reformatie van Luther nog moet beginnen? * Het ligt meer voor de hand dat Rafaël de divinarum rerum notitia uitbeeldt, de kennis van goddelijke zaken. Hoe moet kennis daarvan verkregen worden? Hij beeldt in de centrale verticale as bijvoorbeeld het dogma van de Drie-eenheid uit. Deze as loopt door op aarde in de monstrans met de hostie. Staat de hostie hier symbool voor theologisch onderscheidingsvermogen, dat wordt opgevat als voedsel? Zijn de ingewikkelde knooppatronen op het altaar-antependium (zie inzet) een metafoor voor de ingewikkelde en onoplosbare mysteries van de godheid? Tussen de knopen lezen we horizontaal in het midden 3x2 letters: IV, LI en VS (IULIUS, verwijzend naar paus Julius II.

De disputerende personen vormen de strijdende kerk, de kerk op aarde, die elke dag de verbitterde kamp heeft te voeren tegen haar doodsvijanden: de duivel, de wereld, het eigen vlees.
Zes mannen hebben een aureool met daarin hun naam:

Gregorius de Grote met de pauselijke tiara en op de grond een boek met de titel L[iber] MORALIUM
Hiëronymus met de leeuw aan zijn voeten en op de grond BIBLIA en EPISTOLAE
Ambrosius met witte bisschopsmijter
Augustinus met witte bisschopsmijter en op de grond DE CI[vitate] DEI
Thomas van Aquino in dominicanerhabijt
Bonaventura in franciscanerhabijt