Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

RAFAËL

Madonna Garvagh/Aldobrandini

Luxueus

Deze Madonna met Kind en Johannes de Doper wordt genoemd naar twee vorige eigenaren. In 1818 verwierf Lord Garvagh het schilderij voor zijn collectie. Eerder was het in bezit van de familie Aldobrandini in Rome. Het werk staat verwarrend soms ook bekend als de 'Madonna dei Garofani', Madonna met de anjers, omdat een eerder werk van Rafaël ook deze titel heeft.
Opvallend in dit kleine schilderij is het volumineuze gewaad van de Madonna dat is afgeleid van antieke beelden in Rome. Het midden van het schilderij wordt ingenomen door de Madonna - zijwaarts zittend op een stenen sokkel - met het Christuskind, die van het kindje Johannes de Doper een rode anjer ontvangt als teken van zowel zijn passie als het mystieke huwelijk tussen moeder en zoon, dat wil zeggen Christus en zijn Kerk. In zijn rechterhandje houdt Johannes een kruisstaf.
Zoals te zien in een flink aantal andere Madonna's van Rafaël, concentreert ook dit schilderij zich ook op een intense interactie tussen de Maagd Maria en de twee kinderen in het midden van de afbeelding. Deze interactie komt enerzijds tot uiting in het overhandigen van de anjer en anderzijds in de blikken en gebaren van de onderlinge communicatie van de figuren.

Het schilderij straalt over het geheel genomen een gevoel van rijkdom uit, zoals bijvoorbeeld te zien is aan de met gouddraad verweven hoofddoek en aan de vlakken van de stof voor het gewaad en onderkleed van de Maagd Maria, die met een dubbel effect als glanzend en illuster detail in scène zijn gezet.
Rijkdom wordt ook in verband gebracht met de kledij van Johannes, die op de kijker niet zozeer indruk maakt als gemaakt van kamelenhaar, maar eerder lijkt op een kostbare vacht. Je kunt speculeren of deze luxueuze aankleding van het schilderij iets te maken heeft met de pretenties van een beschermheer of opdrachtgever, die dan misschien gezocht zal moeten worden binnen de Romeinse Curie.

In tegenstelling tot de Madonna's uit de Florentijnse periode zijn er twee opmerkelijke verschillen wat betreft de achtergrond.
  • De dramatis personae zijn geplaatst voor een verdeeld landschap dat zich naar rechts en links opent.
    Dit is een truc om de blanke huid van het gezicht van de Madonna tegen een donkere achtergrond te accentueren, anders dan eerdere schilderijen, waarin Rafaël het hoofd van de Madonna tegen een helder verlichte hemel afbeeldde.
  • De weergave van de op de achtergrond zichtbare (Romeinse?) gebouwen verschilt van vergelijkbare architecturale bouwwerken in eerdere werken.
    De afzonderlijke gebouwen lijken relatief groot, aangezien Rafaël ze naar het midden heeft verplaatst. De achtergrond benadrukt de nabijheid van het gebouw tot het platteland en tegelijkertijd de gebeurtenissen op de voorgrond.
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Madonna Garvagh/Aldobrandini (1510)
Olieverf op paneel, 39 x 33 cm
Londen - National Gallery
2016 Paul Verheijen / Nijmegen