JOSÉ DE RIBERA
Hiëronymus
Ouderdom in religieus perspectiefHet thema van de ouderdom heeft bij José de Ribera een positieve lading.Ouderdom werd niet meer op een spottende of denigrerende wijze tegen het jeugdige of het schone afgezet, maar werd een zelfstandig gegeven dat ten eerste inhoudelijk geassocieerd werd met devotie, zoals goed te zien is in deze vier schilderijen van Hiëronymus. De lelijke vorm van de ouderdom werd gecompenseerd door de verheven inhoud ervan. Dat had naast een retorisch doel, namelijk bij het publiek emoties opwekken als eerbied, toewijding of vroomheid, eveneens een artistiek doel. Doordat Ribera in staat was het lelijke op een esthetisch aangename wijze neer te zetten, toonde hij een vorm van virtuositeit die moest leiden tot meraviglia, verwondering. Geplooide buiken en gerimpelde handen waren naast realistische details, ook attributen van oude onaantrekkelijke lichamen - afgebeeld tegen een donkere achtergrond - stonden voor de vergankelijkheid van het menselijke bestaan. Ribera is hierdoor te beschouwen als een soort voorloper van de esthetica van het lelijke. Onderwerpen mochten qua artistieke uitbeelding best visueel onaantrekkelijk zijn, als de aanblik ervan maar omsloeg in bewondering. Deze ontwikkeling werd deels bepaald door de denkbeelden van de contrareformatie. |
HalffigurenDe meest geschilderde thema's van Ribera op latere leeftijd zijn halffiguren van boetende, biddende of door God geïnspireerde profeten, apostelen of martelaren.Meestal schilderde hij een naakt bovenlichaam. Het rode kleed, de schedel, de boekrol en de engel met bazuin identificeren hem als Hiëronymus. De schedel symboliseert de vergankelijkheid van de mens, de boekrol verwijst naar zijn Vulgaatvertaling en het rode kleed naar zijn functie als secretaris van de paus (kardinaal). Hiëronymus krijgt met bazuingeschal het Laatste Oordeel aangekondigd door een engeltje. Op het laatste schilderij is alleen een deel van de bazuin te zien |
|
José (Jusepe / Giuseppe) de Ribera (Lo Spagnoletto) (1591-1652)
San Jerónimo Olieverf op doek V.l.n.r.: 170 x 130 cm (1616-18) Osuna - Museo de Arte Santa 185 x 133 cm (1626) Sint Petersburg - Hermitage 262 x 164 cm (1626) Napels - Museo di Capodimonte 129 x 102 cm (1629) Rome - Galleria Doria Pamphilj |