RUBENS

Paulus

Serie

Rubens schilderde rond 1611 een serie portretten van alle twaalf apostelen, in opdracht van de hertog van Lerma.
Oorspronkelijk hoorde hier ook een portret van Christus als Salvator Mundi bij.
De serie raakte uit het zicht in het begin van de zeventiende eeuw, maar kwam in 1746 boven water als onderdeel van de collectie van koningin Isabel Farnesio in het La Granja-paleis.

De discipelen van Christus worden weergegeven in de stijl die Rubens rond 1612-1613 gebruikte.
Het zijn grote figuren met een krachtig uiterlijk en een aanzienlijke plasticiteit, in contrast met een donkere achtergrond.
Het gebruik van deze menselijke types en het intense licht zijn het resultaat van de reis van Rubens naar Italië, waar hij werd beïnvloed door onder andere Michelangelo.
De heiligen zijn afgebeeld met hun meest representatieve attributen om identificatie te vergemakkelijken.
Deze attributen zijn ontleend aan verschillende iconografische en literaire tradities, wat soms heeft geleid tot verwarring over hun identiteit.

Tweesnijdend zwaard en boek

De apostel Paulus toont Rubens met zwaard en boek.

Het boek verwijst naar de leer van Jezus die Paulus met overtuiging verspreidde.

In drie van zijn brieven schrijft Paulus over het zwaard in letterlijke en figuurlijke zin:
Wat zal ons scheiden van de liefde van Christus? Tegenspoed, ellende of vervolging, honger of armoede, gevaar of het zwaard?
^{(Romeinen 8,35 vergelijk Hebreeën 11,32-40)}

En betreffende het gezag van de overheid:
Maar wanneer u doet wat slecht is, kunt u haar beter vrezen: ze voert het zwaard niet voor niets, want ze staat in dienst van God, en door hem die het slechte doet zijn verdiende straf te geven, toont ze Gods toorn.
^{(Romeinen 13,4)}

En als metafoor:
Draag als helm de verlossing en als zwaard de Geest, dat wil zeggen Gods woorden
^{(Efeziërs 6,17)}
Want levend en krachtig is het woord van God, en scherper dan een tweesnijdend zwaard: het dringt diep door tot waar ziel en geest, been en merg elkaar raken, en het is in staat de opvattingen en gedachten van het hart te ontleden.
^{(Hebreeën 4,12)}

Het zwaard is tevens een verwijzing naar zijn vorige leven als christenvervolger én naar het zwaard waarmee hij zelf werd onthoofd.
Ook in die dubbele verwijzing past een tweesnijdend zwaard.

Of Rubens bij zijn uitbeelding van Paulus aan dit alles heeft gedacht, weten we uiteraard niet.
Boek en zwaard horen iconografisch nu eenmaal bij Paulus.

Peter Paul Rubens (1577-1640)
De apostel Paulus (1610-12)
Olieverf op paneel, 108 x 83 cm
Madrid - Prado

RUBENS

Paulus

Serie

Tweesnijdend zwaard en boek

PAULUS

RUBENS