PAOLO VERONESE
Helena Augusta
KruislegendeDe legende van de vinding van het heilig kruis is te beschouwen als de meest hardnekkige legendes die in omloop kwamen over keizerin Helena en haar zoon Constantijn.De eigen biograaf van haar zoon Constantijn schrijft er met geen woord over. Dezelfde legende vertelt ook dat zij de trap die leidde naar het bordes waar Pilatus Jezus na diens geseling aan het volk toonde, rond 325 van Jeruzalem naar Rome liet overbrengen (Scala Santa). De kerk Santa Croce aldaar grossiert in relieken die via haar of anderszins naar Rome zijn gekomen, onder andere twee doornen van de doornenkroon, drie grote stukken kruis, een stuk titelbord, een spijker, een stuk van de geselpaal, stenen uit de geboortegrot van Betlehem en het graf in Jeruzalem en de wijsvinger van de ongelovige Tomas. |
Stoffelijke restenConstantijn bouwde voor zichzelf een mausoleum in Rome aan de oude Via Labicana, maar wees die later toe aan zijn moeder.Daar werd ze bijgezet in een sarcofaag. Toen Constantijn Byzanthium naar zichzelf had genoemd (Constantinopel = Constantijn-stad) en had uitgebouwd tot zijn persoonlijke pronkstad, liet hij Helena's sarcofaag daarheen overbrengen. In 840 werden haar relieken daar gestolen door een monnik en overgebracht naar het Franse Hautvillers bij Epernay niet ver van Reims. Ze trokken vele pelgrims, maar toen Karel de Kale ervan hoorde, weigerde hij aan de echtheid van deze relieken te geloven, waarop bisschop Hincmar van Reims een bisschoppensynode bijeen riep. Die verlangde een godsoordeel, waar de monnik die de relieken had bezorgd, zich aan moest onderwerpen, met positieve afloop. Sinds de Franse Revolutie bevinden zich relieken van haar in de kerk van St-Leu te Parijs en haar hoofd zou in Trier worden vereerd, alwaar regelmatig een heiligdomsvaart werd gehouden. Haar sarcofaag bevindt zich tegenwoordig in de Vaticaanse musea in Rome. Helena en Constantijn worden samen in de kerken van het Oosten op 18 augustus als heiligen vereerd, in het Westen heeft de zoon een eigen feestdag op 21 mei. |
De droomDe beide doeken van Veronese stellen het visioen - of beter: de droom - van Helena voor.In die droom werd haar opdracht gegeven in het Heilig Land het kruis waaraan Jezus stierf te gaan zoeken. In de schilderijen wordt dit visioen verbeeld door respectievelijk een putto en twee putti die de keizerin het kruis tonen. Kunsthistorici prijzen vooral de rijke ornamentaliteit en de kwaliteit van de stofweergave van Helena's kledij. |
|
Veronese (Paolo Caliari) (1528-1588)
Visioen van Helena (1575-80) (linkerafbeelding) Olieverf op canvas, 166 x 134 cm Rome - Vaticaanse Musea - Pinacoteca Droom van Helena (1570) (rechterafbeelding) Olieverf op canvas, 198 x 116 cm Londen - National Gallery |