FRA BARTOLOMEO
Pugliese-tabernakel
Madonna reliëf van DonatelloVasari schrijft in zijn Vite over dit kleine tabernakel van Baccio dalla Porta (=Fra Bartolomeo) het volgende:Piero del Pugliese was in het bezit gekomen van een kleine marmeren Madonna in vlak-reliëf, van de hand van Donatello, iets uiterst zeldzaams; teneinde dit werkje bijzondere eer te bewijzen, liet Piero er een houten tabernakel voor vervaardigen, om het erin weg te sluiten, met twee deurtjes, en deze deurtjes liet hij aan de binnenzijde door Baccio dalla Porta voorzien van twee tafereeltjes, het ene van de geboorte van Christus, het andere van diens besnijdenis, voorstellingen die Baccio uitvoerde met figuurtjes als op miniaturen, zo goed gedaan dat het in olieverf onmogelijk beter kan; en wanneer men dit tabernakel sluit, blijkt hij op de buitenzijde van de deurtjes, eveneens in olieverf, maar monochroom, Onze-Lieve-Vrouw te hebben geschilderd en de engel die haar de boodschap aanzegt.Op grond van deze beschrijving maakte de Italiaanse kunstcriticus Francesco Caglioti (1964) een reconstructie in 1992. Van Donatello zijn veel bas-reliëfs met een Madonna met Kind bewaard gebleven. Vanwege de afmetingen koos hij voor het bas-reliëf dat in de afbeelding hierboven is te zien. Volgens de website van het Victoria & Albert Museum in Londen wordt het nu toegeschreven aan Desiderio da Settignano, wiens werk invloed van Donatello vertoont. |
Van triptiek naar diptiek
De zijpaneeltjes van dit kleine tabernakelstuk zijn tussen 1584 en 1589 flink bijgesneden en samengevoegd tot een tweeluikje.
De twee grisailles met de aartsengel Gabriël links en Maria rechts sloten oorspronkelijk aaneen. Aan de ingekorte bovenkant van deze Annunciatie zien we nu nog slechts twee paar onderbeentjes van twee engeltjes en de onderkant van een tondo die zij ondersteunen. Rondom was oorspronkelijk als trompe l'oeil een bruine lijst geschilderd die gedeeltelijk links en rechts nog zichtbaar is. De bijsnijdingen zijn ook verder bij Gabriël behoorlijk ingrijpend geweest: Van de engel zijn de opgeheven handen, de punt van de neus en het grootste deel van de lelietak verdwenen. Ook de onderkant van het bidgestoelte van Maria is weggezaagd. De oorspronkelijke eenheid van de compositie is nu doorbroken omdat beide zijluikjes in een eigen lijst zijn geplaatst. 
De buitenpaneeltjes lieten oorspronkelijk links de geboorte van Christus zien en rechts de scène van Maria Purificatio die hier traditioneel is verweven met de besnijdenis van het kind Jezus. Deze voorstellingen staan nu te dicht bij elkaar. Omdat de achterzijde niet meer functioneert als open- en dichtklappende luikjes moest men bovendien een keuze maken in de rangschikking links en rechts. Een wissel tussen Gabriël en Maria zou onrealistisch zijn geweest en lag niet voor de hand. |
|
Fra Bartolomeo (1472-1517) & Desiderio dal Settignano (1428 of 1430 – 1464)
Tabernacolo Del Pugliese (1498-1499) Madonna con Bambino, Marmerreliëf, 27 x 17 cm (middenpaneel) Londen - Victoria & Albert Museum Geboorte van Christus / Annunciatie Gabriël, Olieverf op paneel, 20 x 9 cm (linkerluik) Opdracht en besnijdenis in de tempel / Annunciatie Maria, Olieverf op paneel, 18 x 9 cm (rechterluik) Florence - Uffizi |