PETRUS CYCLUS
Afbeelding 01 & 02 - Zondeval & Verdrijving
Vooraf
Aan de Petrus-cyclus in de Brancaccikapel in Florence gaan twee scènes vooraf. De stijlverschillen tussen de Adam en Eva van Masolino en die van Masaccio maken het verschil duidelijk van de menselijke toestand voor en na de erfzonde. Masolino's Eden is idyllisch, die van Masaccio verschrikkelijk verloren. Was het een bewuste keuze van de twee schilders om deze twee scènes te verdelen?
In de 17de eeuw werden (om reden van kuisheid of vanwege de bijbeltekst?) de schaamdelen bedekt door twee vijgenbladeren. Men had volgens de bijbeltekst ook kunnen kiezen voor dierenhuiden. Bij de restauratie van de fresco's van 1981-1990 zijn ze weer verwijderd. |
Beproeving
Het fresco van Masolino toont Adam naast Eva die elkaar met afgemeten uitdrukkingsloze gebaren aankijken terwijl ze op het punt staat in de verboden vrucht te bijten, die de slang haar net heeft aangeboden van de boom die ze met haar arm omstrengelt. De slang is ook om de boom gewikkeld en heeft een vrouwenkop met dikblond haar. Eva verleidt Adam ook van de vrucht te eten. Het is een scène met gebaren en een stijl die doen denken aan de late gotiek. Deze invloed wordt zelfs nog meer benadrukt door de bijna kalligrafische rijkdom aan gebladerte en kruiden op de achtergrond. Het licht is zacht en omhullend en het lijkt bijna alsof ze zelf een diffuse gloed uitstralen, omdat er geen precieze lichtbron is. De donkere achtergrond laat Adam en Eva in de ruimte hangen.
|
Verdrijving
Masaccio heeft vier dagen nodig gehad om de verdrijving van Adam en Eva uit het paradijs in fresco aan te brengen. Elke dag stond in het teken van het aanbrengen van de verf op een met natte kalk geprepareerd deel van de muur. Achtereenvolgens schilderde hij zo de engel met het zwaard, Adam, Eva en tot slot de poort.
De engel zit op een wolkenpartij die even rood is als zijn gewaad en vleugels. Hij heft hetzelfde zwaard dat op het einde der tijden zal zorgen voor de triomf van de aartsengel Michaël op Satan. Het gebaar van zijn linkerarm is onverbiddelijk: voor zondaars is geen plaats in het paradijs. Het gelaat van Adam verdwijnt in de schaduw van zijn handen, terwijl hij zijn geslacht onbedekt laat. Eva heft haar gezicht op in het kille licht, uit haar mond klinkt een jammerklacht en haar wimperloze ogen zijn dichtgeknepen tot twee zwarte streepjes. Haar armen en handen bedekken haar borsten en schaamstreek. Volgens de mythe maakten Adam en Eva van vijgenbladeren na de zondeval lendenschorten om hun naaktheid te bedekken en maakte God vervolgens kleren van huiden waarmee hij Adam en Eva bekleedde vóórdat hij ze de tuin uitstuurde (Genesis 3,7 en 3,21). Het landschap bestaat uit schrale heuvels en een dorre vlakte. De gebogen lijn van de linkerheuvel loopt volmaakt door in Adams linkerbeen, terwijl de rechterheuvel door de kruisende knieën van Eva loopt. De poort van het paradijs tenslotte is perspectivisch verkort en daardoor bijzonder smal. Uit de poort komen zwarte strepen die mogelijk verwijzen naar de vlam van het wentelende zwaard (Genesis 3,24) of een uitdrukking zijn van de krachtige woorden van God waarmee hij de uitzetting legitimeert (Genesis 3,22). De smalheid van de poort maakt bovendien duidelijk dat terugkeer uitgesloten is. In deze troosteloos smartelijke schildering baden de lichamen van het eerste mensenpaar in koud licht en hebben zij alle zachtheid verloren die ze hadden in het paradijs. Vanaf nu behoren ze tot de wereld die ook de onze is. Dit fresco vormde in 2019 de inspiratiebron voor een schilderij van Wang Guangyi. 
Afbeelding: Wang Guangyi (1957) - Paradise Lost (2019), acryl op canvas, 180 x 140 cm; Tentoonstelling Obscured Existence - Palazzo Pitti Florence van 5 september t/m 9 december 2023 |
|
Masolino (Tommaso di Cristoforo Fini) (1383-1440)
01 - Tentazione di Adamo ed Eva (1424-25) Fresco, 260 x 88 cm Masaccio (Tommaso di Giovanni Cassaio) (1401-1428) 02 - Cacciata dal Paradiso Terrestre (1424-25) Fresco, 260 x 88 cm Florence - Santa Maria del Carmine (Brancaccikapel) |