Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

CARAVAGGIO

Catharina van Alexandrië

Pose

Caravaggio's Heilige Catharina is een toneelmatig schilderij, niet zozeer omdat zij theatraal wordt gepresenteerd, maar omdat ze de indruk wekt dat ze ongemakkelijk poseert.
Om haar heen lijken de uitgestalde toneelrekwisieten zorgvuldig uitgekozen:
  • het wiel links waarop ze is gefolterd
  • het bloederige zwaard in haar hand waarmee ze is onthoofd
  • de palmtak van het martelaarschap die schijnbaar achteloos op de voorgrond is neergelegd.
Caravaggio heeft het allemaal afgebeeld met een scherpte die aan hyperrealisme grenst. Het zijn symbolen die Catharina karakteriseren en die de kijker helpen te achterhalen wie deze vrouw is. Zo tastbaar als Caravaggio ze presenteert, hebben zijn voorgangers het maar zelden gedaan. En Catharina wordt met hetzelfde realisme geschilderd als deze atelierrekwisieten.

Hij schilderde Catharina met een nauwelijks zichtbare nimbus boven haar hoofd. Ze knielt op een rood kussen en lijkt te leunen op de lap stof die tamelijk onlogisch over de as van het wiel is gedrapeerd. De lange metalen pin steekt dreigend uit de naaf van het wiel. De combinatie van de weelderige eigentijdse kleding - die mogelijk verwijzen naar de koninklijke afkomst van Catharina - met haar vrouwelijke schoon vormt het uitgangspunt. Caravaggio was een van de eerste kunstenaars die gebruik maakte van de seksuele ondertoon die in heiligenlegendes dikwijls te lezen valt. Op dit werk van Caravaggio gaan afschuw over rad en zwaard en genot om haar uiterlijk hand in hand.

Dit schilderij werd vrijwel zeker in Rome gemaakt in opdracht van Caravaggio's eerste beschermheer, kardinaal Francesco Maria del Monte. De dramatische verlichting van de scène zorgt voor een clair-obscur effect dat kenmerkend is voor Caravaggio. Zijn benadering van licht en ruimte zou zowel in Italië als in heel Europa veel navolgers krijgen.

Model

De vrouw die model stond voor Catharina is geïdentificeerd als Fillide Melandroni.
Zij was een gevierde courtisane uit die tijd.
Ze stond ook model voor Maria (Magdalena) en voor Judit.
Afbeeldingen: Caravaggio - Portret van de courtisane Fillide Melandroni
(v/h Berlijn - Gemäldegalerie; olieverf op doek; 66 x 53 cm; vernietigd in 1945)

Daaronder details van Catharina, Maria (Magdalena) en Judit
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
Santa Caterina d'Alessandria (1597-98)
Olieverf op doek, 173 x 133 cm
Madrid - Museo Thyssen-Bornemisza
2016 Paul Verheijen / Nijmegen