CARAVAGGIO
Marta en Maria
InventiefOp het eerste gezicht kan dit schilderij van Caravaggio doorgaan voor een genrestuk met een rijk uitgedoste vrouw die luistert naar een nederiger figuur die op haar vingers lijkt af te tellen. De zalfpot met spons, de ivoren kam en de Venetiaanse bolspiegel geven aan dat de hoofdpersoon bezig is of was met haar toilet. In haar rechterhand houdt ze een sinaasappelbloesem die ze tussen haar duim en wijsvinger lijkt te draaien. Zo'n voorstelling sluit aan bij Vanitas-afbeeldingen van courtisanes. De twee zijn duidelijk verschillend van elkaar wat Caravaggio benadrukt in de belichting van beide gezichten.Feitelijk gaat het om een dialoog tussen de gezusters Marta en Maria. Mogelijk in navolging van de middeleeuwse passiespelen werd in de 16e en 17e eeuw de opvatting populair dat Marta degene is geweest die haar zus Maria (hier vereenzelvigd met Magdalena) bekeerde van haar zondige leven, maar dit gesprek tussen de beide zussen was en is geen veelvuldig voorkomend thema in de schilderkunst. De jonge Caravaggio behandelt dit wel en doet dat subtiel en vernieuwend. Het behandelt het thema zeer inventief en zijn schilderij werd dan ook vele malen gekopieerd. Hij heeft het wezen van het verhaal uitgedrukt in een spel van emoties tussen de twee zussen die hij verrijkt met toespelingen op de conventies die binnen de schilderkunst bestonden met betrekking tot vanitas (de bloesemtak bijvoorbeeld) en genrestukken. |
Licht en bloesemMaria zit te midden van haar zondige ijdelheid (kam, zalf en spiegel) en wordt aangesproken door haar zus waardoor haar een licht opgaat. De bron van dat licht is een hoog venster links dat alleen zichtbaar is in de spiegel en waarnaar Maria nadrukkelijk wijst met haar linkerhand. Wordt hier gezinspeeld op woorden van Paulus?Wij allen die met onbedekt gezicht de luister van de Heer weerspiegeld zien, zullen door de Geest van de Heer meer en meer naar de luister van dat beeld worden veranderd.Wat telt Marta op haar vingers af? Zijn het verschillende argumenten die Maria moeten overtuigen dat ze zich moet bekeren? Wijst ze op de tekenen die Jezus heeft laten zien waarvan de opwekking van hun broer Lazarus uit de dood er een van is? Wat betekent de sinaasappelbloesem in Maria's hand? Bloemen zien we in de kunst vaak als symbolen van hoop en in stillevens vooral om de kijker te herinneren aan de vergankelijkheid van het leven. De lente wordt dikwijls afgebeeld als een jonge vrouw met bloesemtakjes. Symboliseert de bloesemtak voor Maria haar nieuwe leven, het nieuwe begin van een bekeerde zondares? Om haar linker ringvinger draagt ze een slanke gouden ring. Symboliseert deze een mystiek huwelijk met Jezus? |
Model
De vrouw die model stond voor Maria is geïdentificeerd als Fillide Melandroni.
Zij was een gevierde courtisane uit die tijd. Ze stond ook model voor Catharina en voor Judit. Afbeeldingen: Caravaggio - Portret van de courtisane Fillide Melandroni (v/h Berlijn - Gemäldegalerie; olieverf op doek; 66 x 53 cm; vernietigd in 1945) Daaronder details van Catharina, Maria (Magdalena) en Judit |
|
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
Sante Marta e Maddalena (1598-99) Olieverf op doek, 98 x 133 cm Detroit - Detroit Institute of Arts |