LORENZO LOTTO

Koorhek basiliek Bergamo - Afbeelding B

B - De ark van Noach
[Genesis 6,12-22 en 7,17-24]

God bevindt zich tussen de wolken en wijst naar twee kanten, de rechterkant van de verlossing en de linkerkant van de vernietiging.
Het ontwerp is daarop gebaseerd.

Rechts van God vliegt een paar kraanvogels richting ark, de weg naar de verlossing.
De linkerhand van God wijst naar de haan in de boom alsof hij hem de opdracht geeft aan te kondigen dat het aan boord gaan van de ark kan beginnen.
De haan kondigt na de duisternis het licht aan.
Ook Noach strekt zijn armen uit en wel richting ark en naar een van zijn zoons die een appel, symbool van de zonden der mensheid, toont aan zijn vrouw.
Hij heeft zijn blik omhoog gericht naar God.
De rustende honden die voor zijn knieën liggen, symboliseren Noachs trouw aan God.
De ezel daarachter balkt naar de haan en refereert aan het Laatste Oordeel.

Lotto verwerkte 15 paar landdieren en 19 paar vogels in zijn ontwerp. Maar de balkende ezel en een lam rechtsonder zijn solo (de andere ezel komt om in de zondvloed), wat het bijzondere van deze dieren benadrukt.
Een mannelijke geit die zijn vrouwtje heeft verlaten staat oog in oog met dit lam.
Staat hier goed (onschuld en zachtmoedigheid) tegenover duivels kwaad?
De stier die op het punt staat de ark binnen te gaan kijkt ons toeschouwers aan.
Andere dieren die wachten om de ark te betreden symboliseren op een of andere wijze Christus of christelijke deugden: pauw, adelaar, pelikaan, hert, leeuw, dromedaris en olifant.
Het paar vogels op de rand van het dak van de ark vormen een X, verwijzend naar de eerste letter van de naam Christus in het Grieks.

Links van God is de plek van de dood, waar de zondige mensheid en dieren worden verzwolgen door de zondvloed.
Lotto portretteert mensen met een onhebbelijkheid: ten koste van een ander proberen een veilige positie te verwerven.
De op de ruwe golven drijvende boot waarop de zondaars proberen te klimmen, lijkt op Noachs ark, maar is hier gemodelleerd naar een doodskist.
Ook aan deze kant zijn de verdrinkende dieren min of meer symbolisch: geit, wit paard, wolf, beer, (sluwe) vos met prooi in zijn bek en zwijn met zijn slagtanden (duivelshoorns).
Het varken, een vies en uiterst gulzig dier en voor joden onrein, symboliseert met zijn gespleten hoeven ook de duivel ('parels voor de zwijnen').

B - Impresa

Op de basislijn van de driehoek (de Drie-eenheid) bevinden zich van links naar rechts: een zak met een steen, een smeltkroes boven vlammen die zeven metalen staafjes bevat en een opgevouwen balansweegschaal met gewichtsdoosjes.
Dit zijn allemaal instrumenten die gebruikt worden in de alchemie.
De steen is dan op te vatten als de 'Steen der Wijzen'.
Deze Steen in het Latijn lapis philosophorum geheten, is een legendarische alchemistische substantie waarvan men geloofde dat men er gewone metalen in edelmetalen mee kon veranderen, met name in goud.
De Steen werd tevens beschouwd als heelmiddel bij alle kwalen (panacee) en als levensverlengend middel.
Traditioneel wordt het vinden van de 'Steen der Wijzen' als het hoofddoel van de alchemie beschouwd.
De benaming 'Steen der Wijzen' ontstond doordat alchemisten naar zichzelf verwezen als filosofen.

Binnen de context van de zondvloed verwijzen ze naar God die de mensheid test en de zondaars straft.
De smeltkroes toetst het zilver, de oven toetst het goud, JHWH toetst het hart.
^{(Spreuken 17,3)}

De koordjes van de zak hangen omlaag en vormen het cijfer 8.
Dit getal verwijst mogelijk naar:

de dag van de verrijzenis
de acht personen die in de zondvloed werden gespaard (Noach, zijn drie zonen Sem, Cham, Jafet en hun vrouwen)
de familienaam van Lorenzo Lotto, die klinkt als l'otto, de acht.
de 'oneindige' werking van de geest
De zogenaamde lemniscaat, een liggende 8, is in de wiskunde ook het symbool voor oneindigheid, datgene wat niet meer met welk getal dan ook is uit te drukken.
de alchemistische verandering

De tekst in de top luidt: RESTAVRATIO HVMANA, het menselijk herstel.
Onder de driehoek vliegt de duif met de olijftak in zijn snavel richting ark, die op deze impresa de vorm heeft van een 16e eeuws sieradenkistje.

HET KOOR IN DE BASILIEK VAN BERGAMO

NOACH