ZWARTE MADONNA

Een Zwarte Madonna is binnen de religieuze beeldende kunst en de Mariaverering een afbeelding of een beeld van een Madonna waarvan het gezicht zwart is doordat het in die kleur geschilderd is of doordat er zwart materiaal als bijvoorbeeld hout voor het beeld gebruikt is.
De beelden dragen soms kleding of sluiers van kant.
Soms wordt aangenomen dat de donkere kleur ontstaan is door de ouderdom van het hout of door roetvorming vanwege het veelvuldig aansteken van kaarsen voor het beeld.
Mogelijk zijn Zwarte Madonna's in het algemeen van het begin af aan zo bedoeld en gaan ze terug op een zinsnede in de Bijbel waar staat:

Meisjes van Jeruzalem, donker ben ik, en mooi, als de tenten van Kedar, als het doek van Salomo’s tenten. Kijk niet op mij neer omdat ik donker ben, omdat de zon mij heeft gebrand.
^{(Hooglied 1,5-6)}

Een zwarte godin komt in de geschiedenis van de religie meerdere keren voor.
Sommige van de vruchtbaarheids-, moeder- en aardgodinnen waren zwart, in het Oosten bijvoorbeeld de zwarte godin Kálii.
In de Keltische cultuur werden Freya en Ana vereerd die gelden als voorlopers van de Zwarte Madonna's.
De oudste Zwarte Madonna's stammen uit de romaanse periode en zijn op vele plaatsen bijna gelijktijdig te vinden.
Het is mogelijk dat deze originele Zwarte Madonna's voor het eerst door de Tempeliers vanuit het Midden-Oosten naar West-Europa, vooral naar Frankrijk, werden meegenomen.
Alle Zwarte Madonna's uit deze vroege periode bezitten dezelfde kenmerken.

Ze zijn ongeveer zeventig centimeter hoog.
Ze zijn rechtop zittend uitgebeeld met grote ogen en rechtuit in de verte starende blik.
De handen en vingers zijn buitenproportioneel groot.
Ze houden het Kind op schoot met een bal in zijn hand dat naar voren kijkt.
Het gezicht van het Kind ziet eruit als het gezicht van een volwassene.

Latere zwarte madonna's bijvoorbeeld uit de barok worden vaak staand weergegeven en bestaan in verschillende afmetingen.
Vele Zwarte Madonna's werden in de loop der tijd vernield en beschadigd, maar de overgebleven exemplaren roepen tot op heden een grote fascinatie op.
Zo wordt de Zwarte Madonna van Loreto in zogenaamde Loretokapellen vaak gekopieerd in vele plaatsen die zich vervolgens ontwikkelden tot een bedevaartsoord.

Voor de Poolse katholieken geldt de Zwarte Madonna van Czestochowa - in het Pools Czarna Madonna of Matka Boska, 'Goddelijke Moeder' - als nationale schat (zie afbeelding).
Het beeld is niet alleen van religieuze betekenis maar staat al sinds eeuwen symbool voor de vrijheidsdrang van de Poolse bevolking en wordt gezien als de 'koningin van Polen'.
Sinds 1711 wordt elk jaar op 6 augustus een negen dagen durende pelgrimstocht vanuit de hoofdstad Warschau gehouden waaraan jaarlijks duizenden pelgrims uit de hele wereld deelnemen om deze icoon van Maria te vereren.
De ultieme verering vindt plaats op 15 augustus - Maria Tenhemelopneming - door op de knieën al biddend achter het altaar met de icoon door te schuifelen.
De icoon is op die dag in zijn natuurlijke staat te zien.
De rest van het jaar is de icoon in een lijst geplaatst, waarbij de icoon bijna geheel bedekt is.
Alleen de gezichten en handen van de Madonna en Kind zijn via uitsparingen in de lijst zichtbaar.
Deze Zwarte Madonna, behoort tot Madonna's waarvan de legende beweert dat ze door Lucas eigenhandig zijn geschilderd, maar deze icoon wordt gedateerd tussen de 6e en de 9e eeuw.