Zalver - Roomse Martelaarsboek - Iconografie |
ZalverSamuël, zoon van Elkana en Hanna, uit de stam Efraïm in Rama op het einde van de 11e eeuw geboren, was een belangrijke figuur uit de geschiedenis van de eenwording van de stammen van Israël en het begin van het joodse koningschap.Er staan twee boeken in het Eerste Testament op zijn naam, maar hijzelf treedt alleen op in het eerste van die twee vanaf zijn geboorte (1 Samuël 1) tot zijn dood (1 Samuël 25). Als geest wordt hij daarna nog een keer opgeroepen (1 Samuël 28). Zeer kort samengevat is dit zijn verhaal: Zijn vader Elkana had twee vrouwen, van wie Peninna kinderen kreeg en Hanna niet. Na een jaarlijks terugkerend bezoek aan Silo, waar JHWH's heiligdom onder de priester Eli zich nog bevond en waar Hanna om een zoon gebeden had met de belofte hem aan het heiligdom af te zul-len staan, werd zij zwanger en baarde zij haar zoon Samuël, wiens naam ‘van God afgesmeekte’ of: ‘de onnoembare God is El’ betekent. In Silo voedde Eli hem van kinds af aan op. Omdat Eli's zonen Chofni en Pinechas zich misdroegen, werd Samuël door JHWH in een visioen in hun plaats geroepen en aangesteld als bedienaar van het heiligdom. Hij werd ook profeet en de laatste rechter van Israël (1 Samuël 3,20 en 7,15). Koningen werden door hem gezalfd en aangesteld in de lijn van de opvattingen over de jahwistische theocratie: een koningschap met beperkingen en verplichtingen zowel naar JHWH als naar het volk. Toen Saul zich daaraan onttrok, zette Samuël hem dan ook af (1 Samuël 15,28). Samuël werd begraven in Rama. |
Roomse MartelaarsboekHet Roomse Martelaarsboek herdenkt Samuël op 20 augustus.In Judea de heilige profeet Samuël. Zoals de heilige Hiëronymus schrijft, liet keizer Arcadius zijn heilig gebeente naar Constantinopel brengen en zeven mijlen van de stad begraven. |
IconografieSamuël wordt gewoonlijk in reeksen afgebeeld samen met andere profeten.Episoden uit zijn leven die voor uitbeelding vooral in aanmerking kwamen, zijn gebeurtenissen voor zijn geboorte, Samuël en Eli en scènes met Saul of David. Op het doek van Jan Victors domineert de profeet. Soms verschijnt hij in de middeleeuwse monumentale schilderkunst wanneer hij de Israëlieten verzoend met God. Verder komt zijn figuur voor in barokke platenbijbels. Typologisch staat Samuëls ‘overgave aan Eli’ voor de opdracht van Jezus in de tempel, terwijl hij zelf in de patristische en middeleeuwse literatuur gezien werd als een voorafbeelding van Johannes de Doper. Zijn moeder Hanna is de voorbode van Maria |
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |