RAFAËL
Cristo Benedicente
GoddelijkRafaël schilderde rond 1506 een zegenende Christus in half-totaal. Zijn bekken is geraffineerd licht gekanteld, hetgeen betekent dat hij in contrapositie staat. Ook zijn hoofd is licht gekanteld. De mantel van Christus hangt over zijn rechterschouder en loopt door rond zijn taille.Verwijzingen naar Christus' kruisdood heeft Rafaël duidelijk verwerkt: doornenkroon, de wonden in beide handen en de rechterzijde. De linkerhand wijst naar de zijdewond. Mogelijk verwijst Rafaël hier naar het verhaal waarin de verrezen Christus tegen de apostel Tomas zegt: Kijk maar, hier zijn mijn handen; kom nu maar met je vinger. En kom met je hand om de opening in mijn zijde te voelen. Wees niet langer ongelovig, maar gelovig. Hierop zei Tomas: 'Mijn Heer! Mijn God!'Overigens is dit antwoord van Tomas de enige tekst in het Tweede Testament waar Christus en God vereenzelvigd worden. Christus oogt jong wat versterkt wordt door zijn vlasbaardje. |
Een icoonIn de laatste jaren die de jonge Rafaël in Urbino doorbrengt, schildert hij kleine, stilistisch zeer verfijnde werken bedoeld voor persoonlijke devotie. Ze staan bol van verwijzingen naar de klassieke oudheid.Christus is op de voorgrond geplaatst en achter hem zien we een summier weergegeven landschap. Het ontblote bovenlijf is ontleend aan de klassieke beeldhouwkunst. Helder licht vanuit de hemel omhult Christus. Het rode koningskleed, de doornenkroon, de hand bij de zijdewond en het zegenende gebaar verlenen Christus zijn heiligheid. De afbeelding heeft mede door het formaat de intensiteit van een icoon. |
SfumatoRafaël heeft de omtrekken van Christus wazig gemaakt en laten vervloeien. Deze techniek wordt het meest in verband gebracht met Leonardo da Vinci en aangeduid met de Italiaanse term sfumato*. Door deze techniek staan de onderwerpen, zoals de Mona Lisa van Da Vinci, niet stil en volkomen gefixeerd voor de achtergrond, maar lijken deze te leven en te bewegen. Het sfumato-effect wordt bereikt door verschillende transparante kleurlagen aan te brengen wat alleen mogelijk is met transparante soorten olieverf en niet met de dekkende temperaverf, die vóór de uitvinding van de olieverf werd gebruikt.* Sfumato is het voltooid deelwoord van sfumare, dat verdampen betekent en teruggaat op Latijnse ex (uit) + fumare (roken, dampen) en duidt aan dat iets zacht of vaag is. |
De zegenende handDe handgebaren van afgebeelde heiligen hebben veelal een symbolische betekenis. In de loop der eeuwen heeft zich een gebarencanon ontwikkeld, waarvan de betekenis vaststond en door de gelovigen werd begrepen.Bij het drievingerkruis dat Rafaël hier schildert, komen duim, wijsvinger en middelvinger naar elkaar en zijn ringvinger en pink naar binnen gevouwen, naar de handpalm. Deze verdeling van de hand in resp. twee en drie vingers symboliseert enerzijds de twee naturen van Christus (God en mens) en anderzijds de Drie-eenheid (God, Zoon en Heilige Geest). |
Zelfportret?Er bestaat een document waarin wordt beweerd dat Rafaël zichzelf op dit schilderijtje wilde portretteren als Ecce Homo. Als dit waar is, dan lijkt het aannemelijk dat het hier gaat om een gericht werkje dat tot stand is gekomen uit een persoonlijke relatie tussen Rafaël en de opdrachtgever.De Duitse kunstenaar Johann Baese (1790-1837), gespecialiseerd in het maken van miniatuurkopieën naar Rafaël, schreef over dit schilderijtje: Wij mensen zijn niet in staat woorden te geven aan de schitterende uitvoering van het schilderij, de perfecte kleur, de prachtige opzet, het sentiment vol jeugdige onschuld en tegelijk diepgang. Het schilderij lijkt te zijn ontsproten aan goddelijke inspiratie en laat een onuitwisbare indruk achter. |
|
Raffaello Sanzio
Cristo Benedicente (Pax Vobiscum) (1505-06) Olieverf op paneel, 32 x 25 cm Brescia - Pinacoteca Tosio Martinengo |