DANTE GABRIEL ROSSETTI

Georgius de Grote van Cappadocië

Symboliek

Vrijwel alle afbeeldingen van Sint Joris tonen het moment dat hij op een steigerende paard de draak met een lans verslaat. Dante Gabriël Rossetti, oudste zoon van de naar Groot-Brittannië uitgeweken Italiaanse dichter Gabriele Rossetti, koos in deze aquarel echter voor het uitbeelden van het huwelijk van Georgius met prinses Sabra die hij van de draak had gered, een huwelijk dat in de Legenda Aurea ontbreekt.

Rossetti was medeoprichter van de Pre-Raphaelite Brotherhood (PRB), de prerafaëlieten.
Geïnspireerd door de poëzie van Dante Alighieri en de mystieke poëzie en schilderkunst van William Blake ontwikkelde hij een symbolisch-decoratieve stijl, die al de kant van de Jugendstil opgaat.

In dit intieme en symbolisch geladen tafereel herinterpreteert hij de legende van Sint-Joris niet als een triomfantelijke overwinning op een draak, maar als een diep persoonlijke, bijna sacramentele verbintenis tussen redder en geredde.
Waar traditionele voorstellingen de strijd benadrukken, toont Rossetti wat volgt: het moment van liefde, transformatie en toewijding. Sint-Joris, nog in wapenrusting, zit in verstilde overgave tegenover prinses Sabra. Rechts op de voorgrond ligt in een kist de verslagen draak, symbool van overwonnen kwaad, maar ook van getemde begeerte en innerlijke strijd.
De bloeiende bloemen achter het paar versterken het idee van wedergeboorte en vrede.

Het centrale gebaar is dat van Sabra, die een lok van haar haar door het harnas van Joris rijgt en hem daarna afknipt. In de middeleeuwse symboliek was haar een krachtig teken van identiteit, maagdelijkheid en devotie. Het afknippen ervan is een daad van persoonlijke opoffering – een ritueel van overgave én verbinding. Door het harnas, ooit wapen tegen het kwaad, wordt het een symbool van verbondenheid: een huwelijk van strijd en tederheid, van mannelijke kracht en vrouwelijke wijsheid.

Sabra is geen passief figuur, maar een handelende vrouw die haar eigen liefdesritueel uitvoert. Daarmee zet Rossetti haar neer als een icoon van actieve liefde en spirituele autoriteit – een zeldzame maar krachtige figuur in zowel de middeleeuwse als de Victoriaanse beeldtaal.
In typische Rossetti-stijl is dit schilderij ook raadselachtig en poëtisch, bedoeld om het oog te vangen en de geest aan het werk te zetten. Daarvan hieronder enkele voorbeelden.

Schildje

Opvallend is een klein vierkant schildje vlak naast het hoofd van Sint-Joris. Het lijkt een heraldisch embleem, maar is ook méér dan dat: het is een visueel symbool binnen het verhaal van het schilderij. Het doet denken aan een labyrint. In de kunst van PRB kunnen zulke patronen verwijzen naar het innerlijke conflict, een psychologische strijd, of zelfs een mystieke toestand. De lijnen binnen het schildje kunnen ook geïnterpreteerd worden als een verwijzing naar de draak die Sint-Joris heeft verslaan. Verder kan de spiraalvorm ook staan voor het innerlijke kwaad of verwarring waar Sint-Joris zich doorheen heeft geworsteld. Als visuele verwijzing naar de draak is dit schildje een talisman van overwinning. Het is alsof hij de essentie van het monster dat hij versloeg nu met zich draagt als teken van triomf. In sommige esoterische tradities is de spiraal ook een beschermend symbool – een soort amulet tegen het kwaad. Hier zou het schildje dan een soort innerlijke bescherming of transformatie aanduiden.

Op klokjes slaande engelen

Zowel links als rechts achter het bruidspaar staan twee gestileerde engelen, in een houding van stille aanwezigheid bij het tafereel. Hun vleugels zijn subtiel weergegeven, als verlengstuk van hun gewaden of schaduwen – typisch voor Rossetti’s dromerige stijl.
De engelen kunnen gelezen worden als een soort liturgische getuigen van het huwelijk, alsof deze liefdesverbintenis niet alleen menselijk, maar ook hemels erkend en bekrachtigd wordt. Ze worden ook vaak geassocieerd met overgangsmomenten – geboorte, dood, huwelijk – en begeleiden zielen tussen werelden. Hier bewaken ze het heilige moment waarin liefde de plek van strijd inneemt.
In middeleeuwse en vroegchristelijke kunst verschijnen engelen vaak bij sacramentele handelingen. Hun aanwezigheid geeft de scène een liturgische sfeer, alsof we kijken naar een visioen van goddelijk-geheiligde liefde. De engelen zijn ingetogen, haast melancholiek – een toon die past bij Rossetti’s typische mengsel van extase en tragiek. Ze drukken geen triomf uit, maar eerbied. Dat geeft het huwelijk een bijna voorbeschikkend, eeuwig karakter, los van tijd.

De engelen slaan op klokjes of belletjes die symbolisch kunnen duiden op:

Hemelse aankondiging
Klokken en bellen worden vaak geassocieerd met het aankondigen van iets heiligs of groots. In een religieuze context luiden ze bijvoorbeeld de mis in of markeren ze het moment van transsubstantiatie. In dit schilderij kan het slaan van de belletjes duiden op de terugkeer Joris als een heilige of verloste figuur – hij heeft de draak overwonnen en keert terug naar de liefde.
Engelachtige aanwezigheid
In veel middeleeuwse afbeeldingen laten engelen belletjes of klokken rinkelen om de aanwezigheid van het goddelijke aan te kondigen. De belletjes versterken dus het idee dat deze hereniging niet alleen lichamelijk, maar ook spiritueel is.
Symboliek van tijd of overgang
Klokken en bellen kunnen ook staan voor een overgangsmoment: van strijd naar rust, van gevaar naar liefde, van buitenwereld naar binnenwereld. De belletjes markeren als het ware het begin van een nieuwe fase in het leven van de ridder.

De PRB hield van symbolen die je moest ‘lezen’ als poëzie een verweving van het spirituele met het wereldse. De belletjes zijn dan geen gewoon detail, maar een subtiele verwijzing naar het heilige karakter van de liefde die hier wordt getoond.

Lege stoel

Links op het schilderij zien we een lege stoel staan die vermoedelijk eveneens symbolisch kan worden geduid, maar hoe?

De stoel van Sabra
Sabra heeft haar plaats verlaten om zelf het initiatief te nemen. Het toont haar actieve rol: ze is niet meer degene die op haar plaats blijft wachten – ze beweegt, handelt, offert. De lege stoel benadrukt dus haar emancipatie binnen het ritueel. De lege stoel markeert nu een afgelegde fase: strijd, eenzaamheid, onthechting – nu leeg, verlaten
Hetoimasia
De lege stoel is de plaats voor het goddelijke of spirituele. Met name in Byzantijns en middeleeuws schilderkunst werd de hetoimasia, letterlijk 'voorbereiding' ook gebruikt als symbool van de onzichtbare aanwezigheid van God of Christus. In deze context zou het een subtiele verwijzing kunnen zijn naar de sacrale aard van het huwelijk – alsof er een plaats is gereserveerd voor iets hogers, onzichtbaars.
Afwezige getuige
De lege stoel kan opgevat worden als een plaats die ooit bezet was door een getuige, ouder, priester, heilige die er niet meer is.

Op het zitvlak van de lege stoel liggen een haarborstel en een kam. Gezien het centrale motief van het afknippen van haar, krijgen deze objecten extra betekenis als materiële voorbereiding op het ritueel, zoals een priester zich voorbereidt met gewaden en objecten, zo doet Sabra dat met haar lichaam en haar attributen.
In de middeleeuwse symboliek is het kammen en borstelen van haar verbonden aan vrouwelijke seksualiteit en overgave. Het achterlaten van de borstel en kam op de stoel kan symbool zijn voor het achterlaten van haar vroegere status: ze is niet langer de geïsoleerde prinses, maar treedt een nieuwe levensfase binnen. Ze functioneren als een persoonlijk spoor: de stoel is leeg, maar niet verlaten. Sabra is pas opgestaan – de voorwerpen getuigen nog van haar aanwezigheid.

Jane Burdon

Rossetti's model voor prinses Sabra was Jane Burden (1839-1914). Deze serveerster in een herberg huwde twee jaar na de voltooiing van dit schilderij met de utopische denker William Morris (1834-1896). Jane werd geïntroduceerd in de kringen van de PRB en gold daar met haar bleke huid en koperrood haar als een uitzonderlijke schoonheid. Zij werd de muze en het model van Rossetti, die haar talloze keren schilderde en met wie ze tussen 1870 en 1876 een (niet publieke) relatie had. Zijn keuze om haar als model te gebruiken, weerspiegelt mogelijk zijn persoonlijke gevoelens en relaties, wat een extra laag van betekenis aan het schilderij toevoegt.

Dante Gabriel Rossetti (1828-1882)
The Wedding of Saint George and Princess Sabra (1857)
Aquarel, 36,5 x 36,5 cm
Londen - Tate Gallery