Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

JAN STEEN

Bruiloft te Kana

Zes werken

Er zijn zes schilderijnen bekend van Jan Steen met daarop het verhaal van de bruiloft van Kana, waarvan er hier twee zijn afgebeeld.
Het wijnwonder was voor Jan Steen een mooie aanleiding feestvierende figuren uit te beelden.
In kleine anekdotische scènes staat het uitdelen en drinken van de nieuwe wijn centraal.

Werk circa 1671

Op dit werk (linkerafbeelding) vieren de bruiloftsgasten feest aan een lange L-vormige tafel.
De tafel staat op een podium onder een open loggia van natuurstenen bogen, versierd met bladerguirlandes.
Op een balkon worden zij begeleid door een groep muzikanten.
Links zit het bruidspaar onder een rode baldakijn met een bruidskroon boven het hoofd.
Net als de meeste gasten hebben zij geen weet van het wonder dat voor hun ogen plaatsvindt.
Aan de linkerkant van de tafel staat een dikke man die het feest kennelijk wil verlaten omdat de wijn op is.
Hij wordt tegengehouden door een vrouw en door een bebaarde man aan tafel die aan zijn mantel trekt.
Een bediende met een kruik wijn in zijn linkerhand toont hem een gevuld fluitglas als bewijs dat de voorraad wijn weer is aangevuld.
Jezus is met een bijna onopvallende glanzende aureool bij de tafel rechts van het midden weergegeven.
Hij strekt zijn hand uit naar drie kruiken met water voor hem om dat in wijn te veranderen.
Zijn moeder en enkele leerlingen (de grootst afgebeelde heeft tonsuur of kruinschering) kijken devoot naar hem op.
Al deze achtergrondfiguren zijn nogal schetsmatig geschilderd, waardoor de aandacht primair uitgaat naar de gekostumeerde figuren op de voorgrond die zich onder het podium bevinden.

Geheel links hangt een klein kind over een geopend wijnvat dat dus blijkbaar leeg is.
Op de bodem heeft Steen zijn monogram weergegeven: IHS, Jan Havickszoon Steen.
Wil hij hiermee verwijzen naar de drie eerste letters van Jezus in het Grieks (IHSOUS) en impliciet naar de eucharistie waar de wijn verandert (al dan niet symbolisch) in het bloed van Christus.
Of legt hij een link met de afkorting In Hoc Signo, 'in dit teken', verwijzend naar de zin waarmee de evangelist Johannes zijn beschrijving van dit wonder afsluit?
Dit heeft Jezus in Kana, in Galilea, gedaan als eerste wonderteken; hij toonde zo zijn grootheid en zijn leerlingen geloofden in hem.
(Johannes 2,11)
Daarnaast lijkt een groepje van vijf mensen wijn te keuren.
De dienster achter de proevende vrouw draagt een vijfde kruik wijn.
Op de traptreden in het midden zit een dronken man die zo te zien niet met zijn vrouw mee wil.
Hij houdt zijn glas op om zich nog eens te laten inschenken door de dwerg die de zesde en laatste kruik wijn draagt die kennelijk loodzwaar is.
De vrouw van deze dronkaard heeft een houten emmer met gevogelte aan haar arm en draagt een gebraden haantje in een witte doek die naar oud gebruik aan de bruid werd aangeboden tijdens het huwelijksmaal.
De in opvallend rood geklede jongeman rechts met een hand op zijn hart kijkt omhoog naar Jezus.
Hij wijst naar de waterfontein waar de kruiken mee zijn gevuld.
Hij vormt de schakel met het boventafereel op het podium.
Is dit de ware gelovige die oog heeft voor het wonder dat plaatsvindt?
Een over de railing hangende dronkaard met een (bier?)pul in de hand, heeft zijn rug naar Jezus gekeerd en richt zich tot de jongeman.

Werk 1676

In dit werk (rechterafbeelding) zien we midden in beeld de dronken man met de vrouw en de witte doek met gebraden haantje.
De man is hier een zelfportret van Jan Steen die in zijn buitenissige uitdossing met pofbroek, te krappe wambuis en baret scheef op zijn hoofd zijn komische rol benadrukt.
Het kind bij het lege wijnvat zien we eveneens terug, maar een signatuur van Steen ontbreekt hierop.
Ook de zes kruiken uit het bijbelverhaal zijn weer afgebeeld.
Jan Steen(1626-1679)
De bruiloft te Kana

Olieverf op paneel, 64 x 83 cm (1670-72)
Dublin - National Gallery if Ireland (linkerafbeelding)
Olieverf op doek, 78 x 108 cm (1676)
Pasadena - Norton Simon Museum (rechterafbeelding)
2016 Paul Verheijen / Nijmegen