Paul Verheijen

HANS VAN DER ELBURCHT

Visverkoperstriptiek

Cleen Hansken

Er is nauwelijks iets bekend over deze schilder. Karel van Mander schrijft over hem in zijn Schilderboek het volgende:
Hansken van Elburcht, een plaatsje in de buurt van Kampen, werd in 1535 lid van datzelfde gilde (=Antwerpen). Hij werd in de wandeling 'cleen Hansken' genoemd. In de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen was van zijn hand het Visverkopersaltaar, waarop Petrus zit te vissen, terwijl op de voorgrond Jezus aankomt. Verder ziet men er een mooie boom, terwijl de stormachtige zee eveneens goed is weergegeven.
Het visverkopersaltaar was een drieluik (zie de reconstructieafbeelding). Het werd in het laatste kwart van de 16e eeuw verkleind naar aanleiding van de verbouwing van het altaar. Mogelijk werden toen ook twee predellapaneeltjes toegevoegd - gemaakt door kunstenaars uit de omgeving van Ambrosius Francken (1544/45-1618) - met voorstellingen van de roeping van de apostelen en een tweede wonderbaarlijke visvangst.
In 1789 tijdens de Franse overheersing werden de verschillende panelen los te koop aangeboden bij een veiling van het kerkmeubilair. In 1800 werd het middenpaneel teruggeschonken aan de kathedraal. Het zijluik met de doop van de kamerling was oorspronkelijk ongeveer 25 centimeter langer en de achterzijde bevatte een afbeelding van de apostel Filippus.

De doop van de kamerling

Elburcht schilderde als een van de eersten in de Nederlanden het thema van de doop van de kamerling. Het verticale formaat van een zijpaneel van en triptiek zorgt ervoor dat de personages dichter op elkaar komen te staan. Door het 'stapelen' ligt de nadruk nu geheel op de basis, de doop, het belangrijkste onderdeel van de compositie.

Dit zijpaneel is mogelijk van invloed geweest op het gelijknamige schilderij dat Rembrandt zo'n 65 jaar later schilderde. Hij koos ook voor een verticale opbouw. Verder is een opvallende overeenkomst de halverwege de voorstelling diagonaal geplaatste wagen met de grote karrenwielen.
Hans Van der Elburcht (±1500-1571)
Visverkoperstriptiek (±1560)
Olieverf op panelen
- Doop van de kamerling
Rotterdam - Mseum Boijmans Van Beuningen
187 x 99 cm (linkerpaneel)
- Wonderbare visvangst
Antwerpen - Kathedraal
190 x 160 cm (middenpaneel)
Martelaarschap van Jakobus minor
210 x 99 cm (rechterpaneel)
Saint-Ghislain - Klooster Zusters van Barmhartigheid
2016 Paul Verheijen / Nijmegen