PASSIEVERHAAL

Kruiswoorden

In een zogenaamd Diatesseron wordt het lijden van Christus zoals beschreven door de vier evangelisten geharmoniseerd tot één passieverhaal.
Op deze wijze is men ook gekomen tot zeven zogeheten kruiswoorden van Jezus, feitelijk te verstaan als kruiszinnen.

Vader, vergeef hun, want zij weten niet wat zij doen
(Lucas 23,34)
Ik verzeker je: nog vandaag zul jij met Mij in het paradijs zijn
(Lucas 23,43)
Vrouw, dat is uw zoon ... Dat is je moeder
(Johannes 19,26-27)
Elï, Elï, lema sabachtani // Eloï, Eloï, lema sabachtani
(Matteüs 27,46 // Marcus 15,34)
Ik heb dorst
(Johannes 19,28)
Het is volbracht
(Johannes 19,30)
Vader, in uw handen leg Ik mijn geest
(Lucas 23,46)

Vijf bedrijven

De lutherse theoloog Johann Gerhard (1582-1637) verdeelde in zijn Erklärung der Historien des Leidens und Sterbens unsers Herrn Christi Jesu nach den vier Evangelisten uit 1611 het lijdensverhaal in vijf handelingen, in het Latijn Actus, als ware het een toneelstuk in vijf bedrijven.
Herodes komt in deze indeling niet voor hoewel hij in het passieverhaal volgens de evangelist Lucas wel degelijk een rol speelt.

In het Latijn vormen de Latijnse woorden achter elkaar gezegd een poëticale zesvoeter, hexameter, waardoor deze volgorde gemakkelijk te memoriseren valt:

HOR-TUS,/PON-ti-fi-/CES, PI-/LA-TUS/CRUX-que Se-/PUL-CHRUM

In de iconografie zijn scènes uit deze vijf bedrijven ontelbare keren afgebeeld, ook op deze website.
Als voorbeeld hieronder de fresco's van Giotto in de Scrovegni-kapel in Padua.

Hortus

Handelingen die zich afspelen bij de 'tuin' Getsemane

Pontifices

Handelingen die zich afspelen bij de hogepriesters Annas en Kajafas

Pilatus

Handelingen die zich afspelen bij Pilatus

Crux

Handelingen die zich afspelen bij het kruis van Jezus

Sepulchrum

Handelingen die zich afspelen bij de begrafenis van Jezus