BIRGITTA VAN ZWEDEN
Moeder van acht kinderen, mystica en ordestichter
BirgitinessenBirgitta (of Brigitta) van Zweden werd rond 1303 in Finsta bij Uppsala geboren als dochter van de adellijke Ingeborg Bengtsdotter en rechter Birger Peterson naar wie ze werd vernoemd.Zij huwde als tienermeisje met de enkele jaren oudere Ulf Gudmarsson en kreeg acht kinderen, onder wie de later ook heiligverklaarde Catharina van Zweden. Na de dood van haar man Ulf trok zij zich in het klooster Alvastra van de cistercienzerorde terug. Ze kreeg al vroeg visioenen van Jezus, Maria en heiligen, waarvan ze de inhoud dicteerde aan haar biechtvader, later verschenen in het Latijn onder de titel Revelationes, Hemelse Openbaringen, waarbij de openbaringen beginnen met: God sprak tot de bruid van zijn zoon of De maagd Maria sprak tot haar zoons bruid. Toen ze tien jaar was maakte een preek over het lijden van Christus zo'n indruk dat ze de volgende nacht een verschijning van de Gekruisigde kreeg die haar vroeg zijn bittere lijden voortdurend te overwegen. Ze bracht dat lijden ook fysiek bij zichzelf aan door elke vrijdag heet kaarsenvet op haar handen te druipen. Vanuit Alvastra stichtte Birgitta de later naar haarzelf genoemde orde - de birgitinessen, birgittijnen, ook orde van de Allerheiligste Verlosser geheten - die zich moest wijden aan de overweging van Jezus' lijden en aan het medelijden met Maria, en die volgens haar bedoeling uit dubbelkloosters moest bestaan: mannen en vrouwen naast elkaar in afzonderlijke kloosters, maar wel economisch, sociaal en religieus ten dienste van elkaar. Clemens V (paus van 1305-14) keurde haar eerste stichting in Vadstena goed; later ook de orde, maar niet de dubbelkloosters. Toch werden deze laatste gesticht, zoals 'Marienwater' bij Rosmalen, waarvan de bewoonsters in 1713 naar Uden vertrokken. Tijdens een pelgrimage naar Palestina in 1372 werden Birgitta door Maria in een visioen in de geboortegrot te Betlehem - schrijft zij - haarfijn alle bijzonderheden meegedeeld over de geboorte van Jezus. Zo zag ze Maria in wit kleed met loshangend haar geknield bidden voor het naakte, door stralen omgeven kind Jezus. De laatste jaren van haar leven bracht ze door in Rome; het laatste jaar van haar leven werd ze getroffen door zware kwalen en folterende pijnen die ze geduldig verdroeg totdat ze op 23 juli 1373 stierf. Hetzelfde jaar werd haar gebeente naar Zweden overgebracht en tijdens deze tocht vonden vele wonderen plaats. Nog geen twintig jaar later werd ze heiligverklaard en heeft ze nu drie gedenkdagen in de heiligencanon: 23 juli, 7 oktober (translatie, in Zweden) en 8 oktober (heiligverklaring). |
MystiekHet waren Birgitta's visioenen, boordevol laat-middeleeuwse aandacht voor eindeloze, uiterst gevoelsmatig beleefde details, die de iconografie nog lang zouden beinvloeden, vooral die van Jezus' geboorte en de zorgen van Jozef daarbij en van Jezus' lijden.Birgitta zelf werd meestal zittend als abdis met boek voorgesteld in het zwarte ordegewaad met kap, waarover een 'kroon' bestaande uit twee elkaar kruisende witte banden met op de raakvlakken vijf rode stippen, herinnerend aan Jezus' wonden, over een wit onderkleed. Enkele malen wijzen pelgrimsstaf en hoed op haar pelgrimages. Als ze wordt afgebeeld met een banderol in elke hand verwijst dit naar het dubbelklooster dat zij stichtte. Soms wordt zij verwisseld met Brigida van Kildare/Ierland, een buitenechtelijke koningsdochter en abdis rond 500 die het Roomse Martelaarsboek herdenkt op 1 februari: Te Kildare in Ierland de heilige maagd Brigida. Toen zij om haar maagdelijkheid te betuigen het hout van het altaar had aangeraakt, werd dit aanstonds groen. |
Haar leven op deurpanelenJos Reiniers maakte de hier afgebeelde deuren waarop hij enkele markante kenmerken van het leven van Birgitta uitbeeldde in brons.Op de linkerdeur van boven naar beneden:
|
|
Jos Reiniers (1948)
Het leven van Birgitta (1992) Gegoten bronzen panelen op houten kern Uden - Museum Krona |