Paul Verheijen

REMBRANDT

Paulus in de gevangenis

Zwaard

Rembrandt was begin twintig toen hij dit paneel schilderde.
Het toont de apostel Paulus in de gevangenis, diep verzonken in gedachten.
Kennelijk weerhield de kerker hem er niet van door te gaan met zijn zendingswerk.
De pen in zijn linkerhand suggereert dat hij een van zijn vele brieven aan het schrijven is.
Rembrandt heeft de apostel traditiegetrouw afgebeeld met lange baard, kalend hoofd en zijn vaste attribuut, het zwaard dat links rechtop tegen het bed staat.
Dit schilderij is ook weer een prachtig voorbeeld dat feiten in de christelijke iconografie niet van belang zijn: een gevangene met een zwaard in de gevangenis?
Het zwaard dient dus uiteraard symbolisch opgevat te worden en kan verschillende betekenissen hebben:
  • het martelaarschap van Paulus: hij werd met een zwaard gedood door de Romeinen
  • zijn eerdere leven, als vervolger van christenen
  • het zwaard van de Geest waarover hij schrijft in zijn brief aan de Efeziërs (6,17)
Paulus heeft een schoen uitgetrokken.
Had hij pijnlijke voeten omdat hij zoveel reisde?
Het licht - altijd van belang in Rembrandts schilderijen - uit het getraliede venster linksboven valt achter hem op muur en op Paulus' hoofd, handen en een voet.
Rembrandt van Rijn (1606-1669)
Paulus in de gevangenis (1627)
Olieverf op paneel, 73 x 60 cm
Stuttgart - Staatsgalerie
2016 Paul Verheijen / Nijmegen