FRA BARTOLOMEO

Madonna del Santuario

Atelier

In Florence was Mariotto Albertinelli (1474-1515) in 1494 een eigen atelier begonnen samen met Fra Bartolomeo, dat ze dreven tot 1500.
In dat jaar werd Bartholomeo kloosterling, tot grote teleurstelling van Albertinelli.
Maar eind 1508 werd de samenwerking toch weer hervat.
Dit atelier viel onder auspiciën van het San Marcoklooster, vermoedelijk om de vele opdrachten aan te kunnen nemen die anders gegund waren aan Michelangelo of Rafaël die naar Rome waren verhuisd.
Tussen 1510 en 1512 schilderden zij voornamelijk grote altaarstukken met als thema de Sacra Conversazione.
Het hier afgebeelde retabel was waarschijnlijk het eerste daarvan.

Communicatieve oproep

Vasari schrijft in zijn Vite over dit paneel van Fra Bartolomeo kort het volgende:

Voor de San Martino te Lucca vervaardigde hij een altaarstuk van een Onze-Lieve-Vrouw met aan haar voeten een engeltje dat de luit bespeelt, en Stefanus en Johannes, bijzonder goed van ontwerp en koloriet, en blijk gevend van zijn talent.

In 1504 besloten de operai, de administrateurs, van de Dom in Lucca een reeks nieuwe altaarstukken te laten maken voor de zijbeuken.
Dit paneel hoorde daar vermoedelijk ook bij.

De donker geschilderde figuren bevinden zich in een loggia met een balustrade waarachter een weids landschap is te zien tegen een hemel waartegen zij contrasterend aftekenen.
Bovenin houden twee vliegende engeltjes een sluier en een kroon vast boven het hoofd van Maria.
Dit motief was doorgaans gereserveerd voor afbeeldingen van een Rozenkransmadonna.
De troon waarop de Madonna zit is geheel achter haar kleding verdwenen, alleen de hoge sokkel is te zien.
De aureool van het Kind lijkt deels achter de mantel van zijn moeder geschilderd te zijn.

Stefanus links, gekleed in zijn diakendalmatiek, houdt een martelaarspalmtak in zijn rechterhand.
Twee stenen van zijn marteldood rusten op zijn hoofd.
Voor zijn vriendelijke gezicht heeft waarschijnlijk de toenmalige prior van het San Marcoklooster model gestaan, de Duitser Nicholaus Schomberg (Schönberg), oftewel Fra Niccolò della Magna.

In tegenstelling tot Stefanus is Johannes de Doper rechts communicatief afgebeeld.
Kijkend naar ons wijst hij naar het Christuskind dat op zijn beurt naar Johannes wijst.
De Doper roept de gelovige kijker op zich te richten naar het Kind en zijn moeder.

Op de voorkant van de trede tussen het zingende engeltje en Johannes de Doper is het werk gesigneerd:
Fr[atr]is barthol[omei] florentini opus 1509
or[din]is predicator[um]
[Van de Florentijnse broeder Bartolomeus een werk uit 1509 van de orde der predikheren (=dominicanen)]

Fra Bartolomeo (1472-1517)
Madonna col Bambino tra i santi Stefano e Giovanni Battista (1509)
Paneel, 165 x 152 cm
Lucca - Duomo di San Martino (Cappella del Santuario)