STEFANUS

Het lichaam van Sint Stefanus, de eerste martelaar, werd naar men zegt in het jaar des Heren 417 gevonden, in het zevende jaar van keizer Honorius. Men leest echter over zijn vinding, zijn translatie en zijn vereniging.
De vinding vond plaats op de volgende wijze. In de omgeving van Jeruzalem woonde een priester Lucianus. Gennadius rekent hem tot de beroemde mannen; hij is het dan ook die het hierna volgende verhaal heeft opgetekend: het was vrijdag en Lucianus lag in zijn bed te slapen, maar hij was bijna wakker. Op dat moment verscheen hem een grijsaard, rijzig van gestalte en met een mooi gelaat en een lange baard; hij droeg een wit kleed, waarop gouden stenen en kruisen geweven waren; hij droeg ook laarzen die van boven verguld waren. Hij raakte hem aan met de gouden roede in zijn hand en sprak tot hem: 'Ga ijverig aan het werk om onze graven te zoeken, en maak ze open, want de plaats waar wij nu begraven liggen, is ons niet waardig. Ga daarom naar Johannes, de bisschop van Jeruzalem: hij moet ons op een eervolle plaats herbegraven. Want zie, er is droogte en ellende over de wereld gekomen, maar God wil door onze tussenkomst de wereld weer laten delen in zijn genade.' Toen zei Lucianus, de priester: 'Heer, wie bent u?' De grijsaard antwoordde: 'Ik ben Gamaliël die de apostel Paulus onderrichtte, die aan mijn voeten de Wet heeft geleerd. Die echter naast mij ligt is Sint Stefanus, die door de joden was gestenigd en buiten de stad geworpen, zodat de vogels en de wilde beesten hem konden opvreten; dat echter verhoedde degene aan wie de martelaar trouw had gezworen, want ik zelf nam hem met grote zorg en legde hem in mijn nieuwe graf. De andere die bij mij ligt, is mijn neef Nikodemus, die 's nachts naar Jezus toekwam en later van Petrus en Johannes het heilig doopsel ontving; daarover waren de hogepriesters zeer ontstemd en ze zouden hem zeker hebben gedood, als hun ontzag voor ons hen niet had weerhouden; wel namen ze al zijn bezittingen en zetten ze hem uit zijn hoge ambt, sloegen hem zeer en lieten hem halfdood liggen. Ik nam hem in mijn huis, waar hij nog een paar dagen leefde en toen hij dood was, begroef ik hem aan de voeten van Sint Stefanus. De derde echter die bij mij ligt is mijn zoon Abibas, die tegelijk met mij op 20-jarige leeftijd het doopsel ontving en zo lang hij leefde zijn kuisheid bewaarde; en leerde met mijn leerling Paulus de Wet. Mijn vrouw Aethea en mijn zoon Selemias, die het christengeloof niet wilden aannemen, waren dan ook niet waardig bij ons begraven te worden; je zult hun op een andere plek begraven vinden, maar hun graven zijn woest en leeg.' Na deze woorden verdween Gamaliël.
Toen Lucianus wakker was, bad hij tot God: 'Als dit visioen waar is, laat het zich dan nog een tweede en derde keer aan hem verschijnen. De vrijdag daarop verscheen hem Sint Gamaliël voor de tweede keer net als de vorige keer en vroeg hem waarom hij zijn woorden had versmaad. 'Heer, ik heb uw woorden niet versmaad,' antwoordde die, 'maar ik heb de Heer gevraagd: als het visioen van God afkomstig is, laat het dan drie maal aan mij verschijnen'. Sprak Gamaliël 'Omdat je hebt bedacht, waaraan je ieders gebeente van ons zou kunnen herkennen, wanneer je ze zou vinden, zal ik je door middel van een gelijkenis van ieder apart de doodkist en gebeente aanwijzen.' Daarop toonde hij hem drie gouden korven en een vierde die van zilver was; de eerste was gevuld met rode rozen, twee met witte rozen, die van zilver was echter gevuld met saffraan. En Gamaliël sprak: 'Die korven stellen onze doodkisten voor en de bloemen ons gebeente. De korf met de rode rozen is de doodkist van Sint Stefanus, die als enige van ons met het martelaarschap is gekroond; de twee met witte rozen zijn Nikodemus' en mijn doodkist, want wij hebben met een zuiver hart de Heer beleden; de zilveren met saffraan is de doodkist van mijn zoon Abibas, die met maagdelijke kuisheid was gesierd en rein deze wereld verliet.' Na deze woorden verdween hij weer. De volgende vrijdag verscheen hij hem weer en was hij behoorlijk kwaad, en schold hem uit gewoon lui te zijn, dat hij zijn gebod nog altijd had vervuld. Toen maakte Lucianus zich onmiddellijk gereed om naar Jeruzalem te gaan naar de bisschop Johannes, en vertelde hem alles wat hem bekend was gemaakt. Toen namen ze nog verschillende andere bisschoppen mee bij en kwamen ze aan de plaats die aan Lucianus was aangewezen, en begonnen te graven. En zie, de aarde beefde en een zoetige geur verspreidde zich. Door deze geur werden zeventig mensen gezond van allerlei gebreken, door verdienste van de heiligen. Dus werden hun lichamen onder grote vreugde naar de kerk van Jeruzalem overgebracht, daar waar Stefanus eens het ambt van diaken had bekleed. Daar werden ze met veel eerbetoon bijgezet. Precies op dat uur viel er een geweldige regenbui uit de hemel neer.
^{(Legenda Aurea 108,1-40)}

Het gebeurde dat Eudoxia, de dochter van keizer Theodosius, zwaar werd gefolterd door een demon. Toen men dit meedeelde aan haar vader, die zich in Constantinopel bevond, gaf hij opdracht zijn dochter naar die stad te brengen om haar te laten aanraken met de relieken van de hoogheilige eerste martelaar. Maar de demon die in haar was schreeuwde: 'Als Stefanus niet naar Rome komt, kom ik niet naar buiten, want zo willen het de apostelen.' Toen de keizer dit had gehoord, kreeg hij van de geestelijkheid en het volk van Constantinopel gedaan dat zij het lichaam van sint Stefanus aan de Romeinen gaven en dat zij dan het lichaam van Laurentius zouden krijgen. De keizer schreef hierover aan paus Pelagius en de paus stemde na beraad met de kardinalen in met het verzoek van de keizer. Er werden kardinalen naar Constantinopel afgevaardigd en zij brachten het lichaam van Stefanus naar Rome; de Grieken reisden met hen mee om het lichaam van Laurentius in ontvangst te nemen. In Capua werd het lichaam van Stefanus verwelkomd. De Capuanen kregen op hun vurige beden zijn rechterarm en bouwden te zijner ere de aartsbisschoppelijke kerk. Maar toen men in Rome was gekomen en het lichaam in de kerk van Sint Petrus' Banden binnen wilde brengen, stonden de dragers stil en konden geen stap meer zetten. De demon in het meisje schreeuwde: 'Jullie doen vergeefse moeite, want hij heeft niet hier zijn rustplaats verkozen, maar bij zijn broeder Laurentius.' Daar bracht men het lichaam dus naartoe en nadat het meisje ermee was aangeraakt, werd zij van de demon bevrijd. Wat Laurentius betreft, alsof hij de komst van zijn broeder met vreugde begroette, schoof hij naar de andere kant van zijn graf en maakte zo het midden vrij voor zijn broeder.
^{(Legenda Aurea 108,70-83)}