JHERONYMUS BOSCH
Grote kruisdraging
Inversie
Samen met De zeven hoofdzonden is dit schilderij het grootste afzonderlijke paneel in het oeuvre van Jheronimus Bosch.
De grote schaal van de figuren in deze Kruisdraging is ongebruikelijk voor hem. We zien hier een vroeg voorbeeld van inversie: goed gedrag wordt op de achtergrond gepositioneerd, slecht gedrag op de voorgrond. Maria ondersteund door Johannes de apostel/evangelist zijn op de achtergrond zichtbaar, terwij op de voorgrond elf figuren Jezus voortslepen over de kruisweg. Bosch zet ze karikaturaal neer om hun slechtheid aan te geven. Als contrast met hun hectische activiteit wijst de houding van Jezus' moeder en beminde leerling op stille maar intense deelname aan de gebeurtenissen in het lijdensverhaal. Jezus' hoofd is afgebeeld precies in een verticale as onder Maria en Johannes. Gekleed in een grijsbruin gewaad sleept hij het Tau-kruis (met een vreemde - mislukte? - knik op de kruising) met zich mee en kijkt de toeschouwer rustig aan. Dat hij lijdt, is niet te zien aan zijn gelaatsuitdrukking of gebaren, maar komt symbolisch tot uitdrukking in de last van het kruis en de opdringende massa achter hem. Bovendien zijn rond zijn enkels kaarden - spijkerblokken die in Bosch' tijd werden gebruikt om wol te ruwen - gebonden die het lopen uiterst pijnlijk maken, een toegevoegd wreed detail dat vaker te zien is in 15e- en 16e-eeuwse afbeeldingen van de kruisweg. Als je goed kijkt zie je dat de voorste figuur met een maansikkel op het blauwe kledingstuk (=heidense islam) Jezus met een touw voortsleept. Midden in de voostelling domineert een figuur in bleekrood gewaad die een ander touw omhoog houdt en er ofwel mee slaat of er mee trekt. Hij vertoont de traditionele iconografische fysionomie van Petrus. Omdat Petrus geen rol speelt bij de kruisweg, is het de vraag of dit een bewuste - en dan ook originele - keuze van Bosch is geweest waarmee hij bijvoorbeeld Petrus' verloochening van Jezus wil aangeven. Het voeteneinde van het kruis wordt vastgehouden door een bebaarde, in het wit geklede Simon van Cyrene. Indien dit paneel ooit deel heeft uitgemaakt van een triptiek dan was het waarschijnlijk het linkerluik, omdat de hele voorstelling naar rechts (het middenpaneel) is georiënteerd. |
|
Jheronimus Bosch (circa 1450 - 1516)
Grote kruisdraging (±1500) Olieverf op eiken, 150 x 103 cm Madrid - Palacio Real |