Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

ANDREAS

Mindere broertje - Roomse Martelaarsboek - Legenda Aurea

Mindere broertje

De apostel Andreas speelt in de evangeliën een beduidend bescheidener rol dan zijn broer Petrus.
De naam Petrus komt 90 keer voor in de vier evangeliën, maar die van Andreas slechts 11 keer.
Matteüs 4,18 (roeping) en 10,2 (apostellijst);
Marcus 1,16 (roeping) en 1,29 (zijn huis in Kafarnaüm) en 3,18 (apostellijst) en 13,3 (onderonsje met Jezus);
Lucas 6,14 (apostellijst);
Johannes 1,40 (volgt Jezus) en 1,44 (afkomstig uit Betsaïda) en 6,8 (maakt opmerking over jongen met broden en vis) en 12,22 (onderonsje met Jezus)

Roomse Martelaarsboek

30 november (geboorte):
Te Patras in de Peleponesus de geboorte van de heilige apostel Andreas, die in Thracië en Scythië het heilig Evangelie van Christus verkondigde. Hij werd door de stadhouder Egeas aangehouden en eerst in de gevangenis gezet; vervolgens zeer hevig gegeseld en ten laatste aan het kruis gehecht. Twee dagen lang bleef hij daaraan nog leven, terwijl hij het volk onderrichtte. Hij bad de Heer, dat hij hem niet van het kruis zou laten afnemen, waarop hij vanuit de hemel met grote glans omstraald werd en toen dat licht later weer verdween, gaf hij de geest.
9 mei (translatie):
Te Constantinopel het overbrengen van de heilige apostel Andreas en de heilige evangelist Lucas uit Achaja; en van de heilige Timoteüs, een der leerlingen van de zalige apostel Paulus vanuit Efeze. Het lichaam van Sint Andreas is echter lange tijd daarna naar Amalfi overgebracht, waar het onder grote toeloop van gelovigen godvruchtig wordt vereerd. Uit zijn graf vloeit gestadig een vocht, dat als geneesmiddel voor ziekten wordt gebruikt.
Andreas behoort door deze laatste bijzondere gave tot de groep heiligen die myrobliet worden genoemd.

Legenda Aurea

Voor een hagiografie zijn de bijbelse gegevens te summier, dus kan de legendevorming hierna zijn gang gaan, waarin twee dingen opvallen: een minachting voor seksualiteit en de imitatio Christi, het kopiëren van elementen uit Jezus' leven, zoals wonderbaarlijke dodenopwekkingen en een kruisdood.
De Legenda Aurea bespreekt Andreas in hoofdstuk 2.
Tijdens zijn missieactiviteiten in Griekenland bouwde Andreas overal kerken en bekeerde hij de mensen, onder wie Maximilla, de echtgenote van de proconsul Egeas.
Daar was Egeas niet blij mee en hij dwong Andreas de lokale goden te aanbidden, hetgeen Andreas uiteraard weigerde.
Daarop liet Egeas hem door 21 mannen geselen.
Ontkleed werd Andreas vervolgens met handen en voeten aan een kruis met touwen vastgebonden in plaats van vastgenageld, opdat zijn martelaarschap maar lang mocht duren.
Dit had een averechtse uitwerking, want aan het kruis preekte Andreas tot 20.000 mensen die bij hem waren gebleven.
Om verdere bekeringen te voorkomen gaf Egeas na twee dagen opdracht Andreas van het kruis halen, maar toen beulen hem los wilden maken, konden ze hem, wat ze ook probeerden, niet aanraken, want hun armen verstijfden onmiddellijk.
Andreas bad tot God dat dit niet zou gebeuren en dat hij wilde sterven.
Na deze woorden kwam er een stralende lichtglans uit de hemel die hem een half uur lang omgaf, zodat niemand hem kon zien. En toen het licht verdween, gaf hij de geest, tegelijk met het licht. Maximilla, de vrouw van Egeas, nam het lichaam van de apostel en gaf het een waardige begrafenis. Maar Egeas werd nog voor hij thuiskwam door een demon gegrepen en stierf op straat waar iedereen bij was. Men zegt dat uit het graf van sint Andreas op meel lijkend manna en geurige olie stromen, waaraan de bewoners van die streek de vruchtbaarheid van het konende jaar kunnen aflezen. Want als de stroom karig is, draagt de aarde weinig vrucht, stroomt hij rijkelijk, dan draagt zij rijke vrucht. Dit was misschien lang geleden, maar nu is zijn lichaam, naar men zegt, overgebracht naar Constantinopel.
(Legenda Aurea 2,156-161)
Andreas' bekeringsdrift ging na zijn dood gewoon verder.
Als pelgrim verscheen hij aan een bisschop die dreigde te bezwijken voor een wonderschone vrouw.
De pelgrim ontmaskerde de vrouw als de duivel en aldus behoedde Andreas de bisschop voor verder seksueel onheil.

Deze legendes worden rond 1600 nog wat aangedikt in de Legendario delle vite de’santi.
Daarin wordt ook een verschil aangebracht met de manier van kruisigen van zowel Jezus als Petrus.
Andreas werd gekruisigd aan een crux decussata, een X-kruis, dat naar hem ook Andreas-kruis wordt genoemd.

De Oosters-orthodoxe kerk riep hem uit tot stichter van Byzanthium, waardoor hij op gelijke hoogte kwam met Petrus die in de rivaliserende stad Rome zijn marteldood had gevonden.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen