JEANNE D'ARC
Jean-Auguste-Dominique Ingres
Johanna van ArcLa Pucelle, de maagd, zoals ze genoemd werd, is op 6 februari 1412 te Domrémy (nu Domrémy-la-Pucelle geheten) geboren. Haar ouders waren de vrome, in politiek geïnteresseerde en boer Jacques d'Arc en Isabella De Vouthon-Romée. De bronnen zijn uiteenlopend in hun beschrijving of dit gezin arm of welgesteld was.Jeanne was analfabeet en hoorde vanaf 1425 drie geheimzinnige stemmen, die zij toeschreef aan de aartsengel Michael, Catharina van Alexandrië en Margaretha van Antiochië die - gelijk feeën uit oude volksverhalen - verschenen in maagdelijk wit. Aanvankelijk waren de boodschappen van de 'stemmen' persoonlijk en oppervlakkig, maar na verloop van tijd spoorden de drie heiligen haar aan Frankrijk van de Engelse bezetting te bevrijden (Honderdjarige Oorlog) en kroonprins Karel VII te kronen als rechtmatige koning van Frankrijk. Haar ouders verklaarden haar voor gek, maar in januari 1429 trok zij - op bevel van de 'stemmen' - in mannenkleren via Vaucouleurs en Chinon, waar zij de kroonprins Karel trof. Die gaf haar wapenrok, harnas, helm, paarden, ridders en schildknapen. Ze trokken op naar Poitiers. Onderweg vond ze op aanwijzing van de 'stemmen' een zwaard in een kerk. Op haar krijgsbanier liet zij Christus met de wereldbol als Verlosser aan de ene zijde afbeelden en aan de andere het lelliewapen van Frankrijk. Theologen ondervroegen haar over die 'stemmen'. Op 8 mei ontzette zij met een leger Orléans en kon zij later dus de 'Maagd van Orléans' genoemd worden. In juni had zij het gebied rond de Loire vrijgemaakt van Engelsen. Karel VII werd vervolgens op 17 juli te Reims gekroond in een plechtigheid die volgens de bronnen vijf uur duurde en Jeanne niet van de zijde van de koning week. Hiermee was haar roeping vervuld, maar smaad zou volgen, want Parijs was nog in handen van de Engelsen. In 1430 arresteerden Bourgondiers Jeanne bij Compiègne en verkochten haar aan de Engelsen. Zij werd te Rouen gevangen gezet. De bisschop van die stad leidde in 1431 tegen de 19-jarige maagd een schijnproces, dat met vervalste uitspraken en een gedwongen bekentenis uitliep op een veroordeling wegens ketterij en hekserij, op haar excommunicatie en de brandstapel in Rouaan, 30 mei van dat jaar. Jeanne hield haar ogen gericht op de crucifix die haar biechtvader haar op haar verzoek op ooghoogte voorhield. Stervend boog zij het hoofd en riep met luide stem 'Jesu!'. Een Engelse kardinaal verstrooide haar as in de Seine. Later herriep Calixtus III (paus van 1455-1458) het proces en rehabiliteerde hij Jeanne d'Arc. Men ging haar vergelijken met Debora, Judit, Ester en Maria. In 1909 werd ze zalig verklaard en in 1920 heilig en werd ze aldus een van de weinige heiligen die een oorlog voerden. Na Maria werd zij (met Martinus van Tours - Sint-Maarten) tweede patrones van Frankrijk. Zij werd met name in de moderne tijd meer dan eens gebruikt dan wel misbruikt voor politieke doeleinden. Haar heiligverklaring bijvoorbeeld is ongetwijfeld niet los te denken van kerkelijke steun aan restauratief, Frans chauvinisme, dat tegelijk een politieke dankbetuiging was van Benedictus XV (paus van 1914-1922) en het Vaticaan voor het recente herstel van de betrekkingen van Frankrijk met de pauselijke staat. In het begin van deze eeuw werden telegrafie en radio (vanwege de geheimzinnige stemmen) onder haar bescherming geplaatst. Jeannes feestdag is 30 mei (in Frankrijk op de zondag na Hemelvaart). Ze wordt vooral in Orléans vereerd en buiten Frankrijk eigenlijk nauwelijks. De persoon Jeanne d'Arc wordt gekenmerkt door twee fikse tegenstrijdigheden: door de kerk werd ze veroordeeld tot de brandstapel, maar ook heiligverklaard en ze werd patrones van Frankrijk, terwijl ze was geboren in het Duitse Lotharingen. Een wonderbaarlijke vrouw dus. |
Troubadour-stijlDe Style Troubadour is de enigszins spottende term voor de Franse historische schilderkunst van de eerste helft van de 19e eeuw met geïdealiseerde afbeeldingen van de middeleeuwen en de renaissance. Dit werk van Jean-Auguste-Dominique Ingre combineert deze troubadour-stijl met die van zijn leraar Jacques-Louis David.Ingres begon met een naaktmodel en voegde daarna pas de vrouwenkleren toe opvallend gecombineerd met het harnas. Het schilderij werd gemaakt in opdracht van de directeur van de Academie des Belles Artes in Orléans ter herdenking van Jeanne d'Arc. Het toont Jeanne bij de kroning van Karel VII van Frankrijk op 17 juli 1429 in de kathedraal van Reims, zegevierend met banier en opkijkend naar de hemel, die volgens haar Frankrijk de overwinning had bezorgd. Ze is als heldenmeisje afgebeeld, als heilige met aureool en als stoere en volmaakte ridder, toonbeeld van ridderschap, waarbij alle ridders uit de middeleeuwen verbleken. Ze legt haar and op het altaar. Karel VII zelf is niet afgebeeld. Wél de biechtvader van Jeanne, de augustijn Jean Paquerel, die biddend met een brevier naast haar knielt. Achter hem staat een bediende, een zelfportret van Ingres. Op de achtergrond bidden nog drie pages. |
FilmsAl sinds de uitvinding van de film in 1895 is Jeanne d'Arc tientallen keren dankbaar onderwerp geweest.
Aan een film uit 2019 (het tweede deel van een tweeluik van Bruno Dumont) kende Kevin Toma in De Volkskrant slechts twee sterren toe:
Soms wens je dat die brandstapel eindelijk in zicht komt. Dat kan zelfs van deze recalcitrante Jeanne d'Arc-verfilming niet de bedoeling zijn. (De Volkskrant 15 oktober 2020) Karin Wolfs was in de VPRO-gids aanmerkelijk positiever (vier sterren): Deze tweede film van Bruno Dumont doet niet onder voor het eerste deel (VPRO-gids #42 17 oktober 2020) |
|
Jean-Auguste-Dominique Ingres (1780-1867)
Jeanne d'Arc au sacre du roi Charles VII (1854) Olieverf op doek, 240 x 178 cm Parijs - Louvre |