PIETRO PERUGINO & JEFF KOONS

Madonna en heiligen (en glazen bol)

Pietro di Christofano Vannucci, genaamd Perugino (±1450-1523)
Madonna in Gloria e Santi (1500-01)
Olieverf op paneel, 330 x 265 cm
Bologna - Pinacoteca Nazionale

Perugino

Het grote werk Madonna met Kind en vier heiligen werd door Perugino geschilderd voor de Scarani kapel in de kerk van San Giovanni in Monte in Bologna.
Het schema van de compositie is typerend voor zijn werk als gerijpt kunstenaar en is opgebouwd in twee niveaus.
De Madonna met Kind is geschilderd in het bovenste deel binnen een zogenaamde mandorla met engelenkopjes.
Een groep van vier heiligen bevindt zich symmetrisch in een heuvelachtig landschap in het onderste deel.
Het is niet onwaarschijnlijk te veronderstellen dat de keuze voor deze vier heiligen verbonden is met de namen van vier leden van de familie Scarani.

De beide buitenste heiligen verwijzen naar het laatste bijbelboek, de Apokalyps.

MICHAËL wordt voorgesteld als de aartsengel in versierde wapenrusting met zwaard in de schede en een schild waarmee hij de duivel verslaat.
JOHANNES DE EVANGELIST geheel rechts herkennen we aan zijn attribuut de adelaar die achter zijn benen staat. Hij is afgebeeld als de oude man die volgens de traditie in gevangenschap deze Apokalyps, op Patmos schreef.

De twee binnenste vrouwelijke heiligen zijn verbonden met Alexandrië, waar ze beiden in de derde eeuw als martelares zijn gestorven.

CATHARINA staat naast het wiel waarmee ze daarvoor nog werd gefolterd. Perugino heeft zijn signatuur PETRVS PERRVSINVS PINXIT erop gezet.
APOLLONIA tenslotte heeft een tang in haar linkerhand waarmee - ook als foltering - haar tanden kapot werden geslagen en getrokken.

Koons

Op de door zijn ateliermedewerkers minutieus nageschilderde kopie van het werk van Perugino heeft Jeff Koons een plaat bevestigd met een kobaltblauwe glazen bal erop.
De bedoeling hiervan verwoordt Koons zelf in een interview met Michael Persson (De Volkskrant 13 februari 2018):
Het gaat om de kunst van het staren.
De bal bevestigt jou als kijker.
Je wordt onderdeel van het schilderij, en het schilderij wordt onderdeel van jou.
Wanneer je naar jezelf kijkt en je ziet jezelf weerspiegeld in de bal, dan verhevigt dat de zintuigelijke ervaring door de helderheid van de spiegel, door de glans en de ronding van het licht.
Als je beweegt, verandert de reflectie

Al in de 13e eeuw versierden welgestelde Venetianen hun tuinen met glanzende ballen.
Onze kerstballen zijn er nog het directe gevolg van.
In het dorp in Pennsylvania, waar Koons opgroeide, versierden de bewoners hun tuinen ook met dergelijke ballen.

Jeff Koons (1955)
Gazing Ball (Perugino Madonna and Child with Four Saints) (2014-15)
Olieverf op doek, glas, aluminium, 179,7 x 136,5 x 37,5 cm
Eigendom van Jeff Koons

Uiteengespat

Veel bezoekers hadden de neiging de glazen bol aan te raken, ondanks de streep op de grond die probeerde dat te voorkomen.
Edoch, op de laatste dag van de tentoonstelling in de Nieuwe Kerk raakte een bezoeker de glazen bol op dit miljoenen dollars waard zijnde werk aan die daarop spontaan uit elkaar spatte tot grote schrik van de aanraker.
Jef Koons reageert gewoonlijk nogal laconiek als een van zijn kunstwerken sneuvelt, het is niet het einde van de wereld.
De Amerkaanse glasfabriek die zijn glazen ballen heeft gefabriceerd, zal ongetwijfeld nog een exemplaar kunnen vervaardigen.