JAN LIEVENS
Petrus en Paulus
Petrus en Paulus?Met zijn handen op het grote boekdeel dat open op tafel ligt, leunt een oudere man naar zijn bebaarde metgezel aan de andere kant van de tafel. Diffuus licht dat van links naar binnen stroomt, vangt boeken en papieren op de hoek van de tafel voordat het de gezichten van de figuren verlicht. De rest van de kamer blijft gehuld in relatieve duisternis. De bebaarde man die met de rug naar de toeschouwer is gekeerd, draagt een felrood kalotje en een volumineus rood gewaad met zilveren versieringen onder zijn zware donkere mantel, attributen die herinneren aan de garderobe van een kardinaal van de rooms-katholieke kerk. Maar gezien de onderdrukking van het rooms-katholicisme in de Nederlandse Republiek in het begin van de zeventiende eeuw (toen dit schilderij werd gemaakt), is het onwaarschijnlijk dat de scène daadwerkelijk een theologische uitwisseling uit die jaren vertegenwoordigt. Een veel waarschijnlijker scenario is dat dit een historieschilderij is, dat een denkbeeldige discussie oproept tussen twee oudere geestelijken uit een andere tijd en plaats.Hoogstwaarschijnlijk concentreert de scène zich op het fundamentele theologische geschil tussen de apostelen Petrus en Paulus dat plaatsvond tijdens de tweede van hun twee ontmoetingen, die plaatsvonden in Antiochië rond het midden van de eerste eeuw na Christus. Zoals beschreven in de brief van Paulus aan de Galaten, betwistte Paulus het standpunt van Petrus dat niet-joodse bekeerlingen tot het christendom volledig moesten voldoen aan de wetten van de Tora om verlossing te verkrijgen. Het standpunt van Petrus was dat alle bekeerlingen de joodse spijswetten moesten volgen en dat mannelijke bekeerlingen besneden moesten worden, terwijl Paulus betoogde dat het geloof van een niet-joodse bekeerling in Christus alleen voldoende was. Het theologische dispuut tussen deze twee reuzen van het vroege christendom over de juiste praktijken van de gelovigen vond grote weerklank in de Nederlandse Republiek van de jaren 1620, een periode van bittere spanningen tussen de gematigde remonstrantse en harde contraremonstrantse facties binnen de Nederlandse calvinistische gemeenschap. Een aspect van die controverse betrof het passende niveau van religieuze tolerantie dat moet worden uitgebreid tot degenen die andere religies dan strikt calvinisme beoefenden. Dit debat weergalmde niet alleen de kwesties die door Petrus en Paulus in Antiochië werden besproken, maar de manier waarop Nederlandse theologen hun argumenten formuleerden, kan ook van invloed zijn geweest op de samenstelling van dit schilderij. |
Lievens of Dou?Het waarschijnlijke visuele prototype voor dit werk was het gelijknamige werk van Rembrandt. Niet alleen lijken de schilderijen qua thema en compositie op elkaar. De overeenkomsten tussen deze werken duiden erop dat dit schilderij eind jaren 1620 ook in Leiden is gemaakt, maar de identiteit van de kunstenaar blijft twijfelachtig.Het hier afgebeelde schilderij is op verschillende manieren toegeschreven aan
Uitvoerige informatie over dit werk is te vinden op The Leiden Collection. |
|
Jan Lievens (1607-1674) / Gerrit Dou (1613-1675)
Twee discussiërende oude mannen (±1630) Olieverf op paneel, 39 x 32 cm The Leiden Collection |