PARASCEVE

Symbool van Goede Vrijdag

Voorbereiding

In de vier evangelies komt het woord paraskeuê alleen voor in het passieverhaal (Matteüs 27,62; Marcus 15,42; Lucas 23,54 en Johanns 19,14.31.42).
Blijkbaar is dit begrip hiermee nauw verbonden.
In de latere christelijke traditie werd Parasceve dan ook de naam voor Goede Vrijdag.
Letterlijk betekent het Oudgriekse woord ‘voorbereiding’.
De op deze icoon afgebeelde Parasceve zou je het symbool van Goede Vrijdag kunnen noemen.
In het Nieuwgrieks is paraskevi de gewone naam voor 'vrijdag'.

Martelaarsmotieven

Parasceve zou volgens de legende in de tweede eeuw de marteldood gestorven zijn.
Ze wordt de dochter van christelijke ouders genoemd en zij verkondigde - na in een klooster te zijn ingetreden - het evangelie.
Toen op bevel van de keizer ondernomen pogingen om haar te doden geen succes hadden, liet hij haar verbannen.
Maar na herhaalde martelingen die op niets uitliepen bekeerde de keizer zich en werd gedoopt.
Parasceve trok daarop weer als verkondigster in vele landen rond.
Toen zij ergens een draak gedood had, bekeerde zich ook de koning van dat land.
Een Vandalen-vorst daarentegen liet zich niet bekeren, liet haar martelen en sleepte haar naar een tempel, om een beeld van Apollo te aanbidden wat zij uiteraard weigerde.
In de kerker verscheen Maria haar.
Parasceve stierf uiteindelijk de dood met het zwaard, maar niet dan nadat Jezus zelf haar verschenen was.
In 1641 werden haar relieken overgebracht naar Jassy, de hoofdstad van het Moldaugebied.

Historische ongerijmdheden waren in de kerken van het Oosten geen belemmering voor de populariteit van Parasceve.
De hier opgesomde typische legendarische martelaarsmotieven zullen daartoe zeker hebben bijgedragen.
Zij werd de patrones van de Slavische volkeren, werkende vrouwen en kooplui (vrijdagmarkten?).
Haar Griekse naam bezorgde haar de Arma Christi als attributen.
Haar Russische naam Pjatnitsa, klinkt als 'verkondigster van het geloof’, vandaar misschien het andere attribuut: een rol met de geloofsbelijdenis.
Haar legende vertoont veel overeenkomst met die van Veneria / Venera / Veneranda van Rome (feestdag op 14 november) en Parasceve wordt dan ook wel met haar vereenzelvigd.
In het Westen wordt zij herdacht op 26 juli, maar zelden afgebeeld en dan alleen in gebieden met Byzantijnse invloeden.
In het Oosten wordt ze vereerd op 28 oktober als 'Onze Heilige Moeder'.

Iconografie

Cycli uit het leven van Parasceve komen als randafbeeldingen op iconen voor. Ze wordt op Russische iconen meestal afgebeeld in een felrood gewaad.
De schilder uit de school van Pec heeft zich op de hier afgebeelde icoon beperkt tot tere gele en bruine tinten.
Ongewoon is verder dat de centrale figuur van Parasceve - afgebeeld met kruis en lans - in verhouding tot de randversieringen zeer klein is.
Afgebeeld zijn waarschijnlijk de genezing van een kreupele, preek van Parasceve, verhoor, veroordeling, het Apollo-beeld, geseling en andere martelingen, verschijning van Maria en van Jezus, onthoofding, dood van Taresius en begrafenis.

Anastasia

De aard van de cultus van Parasceve heeft veel gemeen met die van Anastasia. Beiden hebben vaak dezelfde iconografische kenmerken en soms staan ze samen op een icoon (zie afbeelding). Door de bijschriften wordt pas duidelijk dat Parasceve links is afgebeeld. De naam Anastasia betekent `verrijzenis'.

De Legenda Aurea behandelt Anastasia in hoofdstuk 7. Haar hagiografie hangt nauw samen met die van Chrysogonus die De Voragine behandelt in hoofdstuk 167. Twee briefwisselingen tussen beiden zijn daarin opgenomen.

Het Roomse Martelaarsboek herdenkt Anastasia op 25 december als volgt:

Op deze zelfde dag de geboorte van de heilige Anastasia, die ten tijde van Diocletianus eerst een wrede en hardvochtige opsluiting van haar man Publius moest verdragen, waarin zij echter van Chrysogonus, een belijder van Christus, veel troost en bemoediging ontving. Vervolgens werd zij door Florus, de prefect van Illyrië, door langdurige kerkerstraf uitgehongerd en ten laatste werd zij met uitgestrekte armen en benen aan palen gebonden, terwijl men rondom haar vuur ontstak. Zij stierf daarbij de marteldood op het eiland Palmarola, waarheen zij verbannen was met tweehonderd mannen en zeventig vrouwen, die door een verschillende dood als martelaar stierven.

En Chrysogonus op 24 november*:

Nog op deze dag de geboorte van de heilige martelaar Chrysogonus. Na lange tijd om zijn onwrikbaar belijden van Christus boeien en kerkerstraf te hebben ondergaan, werd hij op bevel van Diocletianus naar Aquileia gebracht, onthoofd en in zee verdronken en zo stierf hij eindelijk de marteldood.

^{* Sinds 1969 is hij geschrapt van heiligencanon en alleen nog vereerd in de statiekerk San Crisogono in de Romeinse wijk Trastevere.}

Icoon
De heilige Parasceve (1728)
74 x 57 cm
Patriarchaat van Pec