Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

RAFAËL

Oddi retabel


De gordel van Maria

Dit retabel van Rafaël met de Kroning van Maria was volgens Vasari in zijn Vite geschilderd in opdracht van mevrouw Maddalena degli Oddi voor hun familiekapel in de franciscaner minderbroederskerk in Perugia.
Een ten hemel gevaren Onze-Lieve-Vrouw en Jezus Christus die haar kroont, terwijl onder hen de twaalf apostelen rond een graf staan en de hemelse glorie aanschouwen. En onder het paneel, op een predella met kleine figuren, verdeeld over drie taferelen, is een Onze-Lieve-Vrouw die van de engel de boodschap ontvangt; verder de wijzen die Christus aanbidden en verder in de tempel is Hij op de arm van Simeon. Dit werk is beslist uiterst zorgvuldig gedaan, en wie niet vertrouwd zou zijn met de stijl van Pietro [Perugino, PV] zou stellig geloven dat het hier om een werk van de hand van Pietro ging, waar het ongetwijfeld van de hand van Rafaël is.
Rafaël baseert zich in het hoofdpaneel op de Legenda Aurea. De achtergrond suggereert ook dat de de hele scène is geplaatst in een vallei, in de legende het dal van Josafat geheten. Hij combineert drie iconografische themata rond de dood van Maria:
  • Tenhemelopneming
  • Kroning
  • Schenking van haar gordel
De verdeling van een retabel in een boven- en onderregister is typisch voor de school van Perugino. De Maagd is in het bovendeel omringd door vier musicerende engelen en acht cherubijnen. De kroningsscène wordt in het onderste gedeelte tegenover een afbeelding van de twaalf apostelen geplaatst, die zich verdringen rond de lege sarcofaag van de Maagd Maria, waaruit lelies en rozen ontluiken. Deze afbeelding van de apostelgroep is bekend uit de iconografie van Maria-ten-hemelopneming. De apostel Tomas staat in het midden van de apostelgroep. Hij heeft zojuist de gordel van de Maagd uit haar eigen handen ontvangen en hij kijkt in extase naar boven naar de kroning van Maria. Meer apostelen hebben oogcontact met het bovendeel, terwijl andere oogcontact lijken te zoeken met de toeschouwer. Tomas wordt geflankeerd door Petrus met sleutel en Paulus met zwaard.
De apostelen vormen een halve cirkel achter de sarcofaag, precies zoals de franciscanen gewend waren in hun kerk voor het altaar te staan.
De musicerende engelen in de hemelse sfeer zijn eveneens communicatief; enerzijds concentreren ze zich op de kroningsscène, anderzijds laten ze hun blikken uit de picturale ruimte dwalen, alsof ze de ogen van de toeschouwer zoeken. Hun gewaden lijken naar buiten te golven door een goddelijke adem. Rafaël maakt er melodieuze figuren met kunstzinnige gratie van.

Diverse kerken claimen als relikwie (een deel van) de gordel van Maria in bezit te hebben. De tegenwoordig ontwijde San Francesco al Prato in Perugia was er daar een van.

Panelen van de predella

1 - Annunciatie

2 - Aanbidding van de wijzen

3 - Opdracht van Jezus in de tempel

Pala di Monteluce

Later kreeg Rafaël nogmaals de opdracht een retabel te schilderen met dit onderwerp. Vanwege zijn dood werd dit door andere kunstenaars voltooid. Dit retabel staat bekend onder de naam Pala Monteluce.
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Pala degli Oddi (1503-04)
Hoofdpaneel:
L'incoronazione della Vergine
Olieverf op paneel overgebracht op canvas, 267 x 163 cm
Predella:
Annunciazione
Adorazione dei Magi
Presentazione di Gesù al tempio
Olieverf op panelen, 39 x 190 cm totaal, 27 x 50 elk
Vaticaanse musea - Pinacoteca
2016 Paul Verheijen / Nijmegen