01 - Folium 183 recto
Hiëronymus bestudeert de klassieke filosofen
De Hiëronymus-cyclus uit
Les Belles Heures begint met een schoolscène.
Hiëronymus, in monnikspij, zit op de grond in een uitgewerkte en complexe ruimte.
Samen met andere studenten luistert hij naar een tronende leraar die vanaf een decoratieve lessenaar leest.
Hiëronymus' meditatieve blik verwijst naar zijn innerlijke kwelling en misprijzing met deze heidense lectuur.
Deze gebeurtenis wordt hier voor zover is na te gaan voor het eerst in de kunstgeschiedenis uitgebeeld.
02 - Folium 183 verso
Hiëronymus wordt in droom door God veroordeeld
Terwijl Hiëronymus slaapt op zijn ruwe mat onder, verschijnt zijn droom boven.
Hij wordt veroordeeld door God de Vader vanwege zijn bestudering van de klassieken.
Engelen geselen zijn halfnaakte lichaam.
Als hij wakker wordt zijn volgens de
Legenda Aurea de littekens van die geseling nog te zien.
Dit detail hebben de Gebroeders Van Limburg niet uitgebeeld.
Een scherp getrokken horizon - waar de tegelvloer overgaat in de lucht - scheidt de wereld van de dromende Hiëronymus van het hemelse gerecht dat hem tot de orde roept.
Het rechthoekige patroon van de tegelvloer creëert een dieptewerking die door de lichtval en het kleurgebruik nog wordt versterkt.
De tegels worden naar achteren toe steeds donkerder en de kleur van het firmament verloopt van licht- naar donkerblauw, wat de suggestie wekt van een oneindige ruimte.
Het is een inventieve oplossing om de betrekking tussen hemel en aarde aan te geven.
03 - Folium 184 recto
Hiëronymus wordt door Damasus I als kardinaal aangesteld
Hiëronymus, op de rug gezien, wordt geheel omhuld door zijn monniksgewaad, maar is door zijn aureool te onderscheiden.
Hij knielt om de kardinaalsmuts te ontvangen van de gekroonde paus die hem tevens zegent.
Zowel in kleur als vorm is dit een streng ontworpen compositie.
04 - Folium 184 verso
Hiëronymus komt in de kerk in vrouwenkleding
Dit zelden geschilderde bizarre verhaal bestaat uit twee episodes, van rechts naar links gezien.
Nadat Hiëronymus kritiek heeft geuit op de leefwijze van zijn medebroeders nemen deze wraak.
Ze plaatsen een jurk bij zijn bed terwijl hij slaapt.
Als hij wakker wordt trekt Hiëronymus de jurk aan en gaat ermee naar de kerk.
Twee monniken links fluisteren hierover: zou Hiëronymus met een vrouw hebben geslapen?
Door de uitgewerkte architectuur worden beide scènes van elkaar gescheiden.
05 - Folium 185 recto
Hiëronymus verlaat Constantinopel
Land en zee maken van deze miniatuur een tweedelige scène.
Hiëronymus omhelst
Gregorius van Nazianze bij de stadspoort van Constantinopel.
Onduidelijk is of het hier om een welkom of vaarwel gaat.
Rechts zeilt Hiëronymus weg op een geribbelde zee van goud en zilver richting verre stad aan de horizon.
We zien vier schepen:
Het scheepje van Hiëronymus waar een schipper het roer bedient.
Twee andere zeilbootjes verdwijnen in de verte.
En verder zien we rechts nog een op een aak gelijkend galleischip met een scherm of kap in rode kleur.
06 - Folium 185 verso
Hiëronymus aanschouwt het Heilig Graf
Terwijl Hiëronymus bidt, visualiseert hij het graf van Christus.
De soldaten slapen er tegenaan, zoals in de passieverhalen wordt vermeld.
07 - Folium 186 recto
Hiëronymus bekoord door dansende meisjes
Twee jongedames in modieuze kleding poseren en wiegen binnen de stadspoorten van hun ommuurde stad.
Hiëronymus heeft zich afgewend, maar kijkt toch getormenteerd om naar hen.
Een duivel duwt zijn hoofd namelijk in de richting van de verleiding.
Zijn lichaam wijst echter in de richting van de kerk.
De vrouwen staan aan de ene kant in een ingewikkeld bouwsel, terwijl aan de andere kant een duivel het hoofd van de biddende Hiëronymus wegdraait van het kerkgebouw in de richting van de vrouwen.
Een bergtop scheidt de twee werelden, die tegelijkertijd weer met elkaar verbonden zijn door de
fiocchi (kwasten) van de
galero (kardinaalshoed).
08 - Folium 186 verso
Hiëronymus verwijdert doorn uit poot leeuw
Hier zien we een van de meer bekende legendarische scènes uit het leven van Hiëronymus.
Eens op een avond komt een manke leeuw hem opzoeken.
Hiëronymus geneest de leeuw door een doorn uit zijn voetzool te halen.
Deze scène staat ongetwijfeld onder invloed van de mythe van
Androclus en de leeuw, vermoedelijk afkomstig uit de
Aegyptiaca van Apion Plistonices rond het begin van onze jaartelling.
Samengevat gaat deze mythe als volgt:
De slaaf Androclus is van zijn meester gevlucht, omdat hij elke dag zweepslagen kreeg door zijn meester.
In de woestijn in Noord-Afrika ontmoet hij een jammerende leeuw, die hij van een grote doorn in zijn poot bevrijdt.
Hij leeft drie jaar samen met de leeuw in een grot.
Maar dan wordt hij door enkele soldaten gevonden.
Androclus wordt ter dood veroordeeld en meegenomen naar het Circus Maximus, waar een leeuw hem zal doden.
Onder luid gejuich kijkt Androclus naar de poort die langzaam open gaat.
Alle mensen zijn verbaasd want de binnenkomende leeuw gaat op zijn gemak naar Androclus en begint aan zijn hand te likken.
Dan herkent Androclus de leeuw waarmee hij drie jaar heeft samengeleefd.
Na het vernemen van de toedracht verzoekt het enthousiaste publiek de vrijlating van Androclus.
Dat geschiedt en de leeuw wordt aan hem geschonken.
Hij verdient zijn broodwinning door met de leeuw op te treden in herbergen.
De mythe van Androclus en de leeuw is ook in andere sterk hiervan afwijkende versies overgeleverd, maar de genezing van de gewonde poot en de 'vriendschap' tussen Androclus en de leeuw is een vast element.
In het christendom is Androclus geworden tot Hiëronymus.
In de uitbeelding van de Gebroeders Van Limburg wordt Hiëronymus bij het verzorgen van de wond bijgestaan door vier medebroeders.
De pijen van de monniken tonen de perfectie van de schildertechniek van de broers die werken met kleine penseelstreken en lichte gradaties in de kleurtoon.
Ook gezichtskenmerken zijn geschetst met de kleinst mogelijke penselen.
09 - Folium 187 recto
De leeuw vindt gestolen ezel terug
Vier episodes over de trouwe ezel van Hiëronymus worden ingesloten in een complexe schildering.
De figuur van de leeuw en een boomhakker wordt drie keer herhaald.
Linksboven velt een boomhakker bomen terwijl de leeuw slaapt naast de grazende ezel.
Wanneer de ezel wordt gestolen door handelaren, is de leeuw gedwongen het werk van de ezel te doen door het hout te dragen.
De leeuw ziet de ezel tussen de handelaren en bedreigt hen door ze richting klooster te drijven.
Hij verliest daarbij hout.
De handelslieden smeken Hiëronymus en de monniken achter hem om bescherming
De episodische details hebben hier voorrang boven de inrichting van de ruimte.
10 - Folium 187 verso
Hiëronymus vertaalt Bijbel
Hier drukken de Gebroeders Van Limburg hun eigen stempel op de traditionele voorstelling van Hiëronymus in zijn studeervertrek.
Op het dak van het gebouw houden drie profeten banderollen vast.
Ze verwijzen daarmee naar de boeken die Hiëronymus aan het vertalen is.
De architectuur met de dubbele boog suggereert één coherente ruimte.
Hiëronymus en zijn leeuw, gescheiden door een zuil, zijn door middel van oogcontact toch op elkaar betrokken.
11 - Folium 189 recto
Dood van Hiëronymus
Hiëronymus, in zijn harige mantel, ligt op de grond tussen twee groepen wenende monniken.
Zijn ziel wordt door twee engelen naar God gedragen.
In deze uitgebalanceerde compositie zetten de Gebroeders Van Limburg de ingehouden aardse tinten af tegen de kleurrijke vleugels van de engelen en de hemelse Vader.
12 - Folium 189 verso
Begrafenis van Hiëronymus
Eremieten komen tevoorschijn uit hun holen als de begrafenisstoet van Hiëronymus voorbijkomt.
De gebrekkigen en zieken trachten genezing te vinden door het lichaam aan te raken.
De clerus treedt al zingend naar voren uit het klooster.
Kerkklokken luiden boven hen.
Twee van de smekende figuren missen elk een voet en leunen op een stok.
Een derde sleept zichzelf voort op zijn handen.
Vlak naast de baar zien we twee baardragers.
Het rose hoofddeksel aan de andere zijde en het voeteneinde van de baar verwijst mogelijk naar een derde baardrager.