JAN SCHOENAKER

Drie legendes in glas-en-lood

Plechelmusbasiliek Oldenzaal

Op twee ramen na is de Plechelmusbasiliek in Oldenzaal totaal voorzien van glas-in-loodramen die door drie verschillende kunstenaars zijn aangebracht.
In de gotische zuiderbeuk bevinden zich drie grote ramen van Jan Schoenaker die zich onderscheiden van de andere door de verhalende trant, gebaseerd op de legendes van drie heiligen.
Schoenaker maakt gebruik van talloze details en sluit bij zijn manier van werken aan bij de middeleeuwse traditie in schilder- en beeldhouwkunst. Hij 'vertelt' graag en wil de mensen iets te kijken geven, maar weet daarbij de grote lijnen vast te houden, zodat de voorstelling zich nooit opdringt. De verhalen moeten op elk venster 'gelezen' worden van onder naar boven. Het enorme vlak van gekleurd glas blijft zijn decoratieve functie spelen. Zo zijn het Silvester- en Plechelmusraam overwegend rood gekleurd en het Martinusraam daartussen blauw.

Het Silvesterraam

De Angelsaksische zendeling Marcellinus (feestdag 14 juli) kiest in de 8ste eeuw Oldenzaal tot kernplaats en bouwt er een houten kerkje, dat hij wijdt aan Silvester I, maar al rond 780 door de Saksen in gevecht met de Franken werd verwoest.

Het Martinusraam

De keuze voor Sint-Maarten als onderwerp voor dit raam, heeft vermoedelijk te maken met de in 897 in Oldenzaal geboren Balderik die bisschop van Utrecht was van 918 tot aan zijn dood in 975. Hij herbouwde in Utrecht de Maartenskerk (later bekend als de Domkerk) weer op, waardoor deze heilige met Balderik werd verbonden. Balderik is in 1481 in de Plechelmusbasiliek herbegraven.

Ridder Martinus, ontmoet na een beleg een berooide en gewonde man.
Hij snijdt een stuk van zijn mantel af en geeft dit aan het slachtoffer.
's Nachts verschijnt Christus hem die zegt: Gij hebt mij gekleed met uw mantel.
Martinus, bevreest voor uitverkiezing, trekt zich terug in de eenzaamheid.
Ganzen verraden hem echter.
Hierna wordt hij tot bisschop gewijd.
Bovenin zien wij hem als genezer van een blind jongetje.

Tussen de tracering het verhaal van een heidense hoofdman en Martinus.
De hoofdman kapt een boom en Martinus moet aan de valzijde van de boom staan.
Gods hand houdt de boom tegen.

Het Plechelmusraam

De uit het toenmalig belangrijke Angelsaksische koninkrijk Northumbrië afkomstige bisschoppen Plechelmus en Wiro en de diaken Otgerus waren medewerkers van Willibrordus. Begin achtste eeuw stichtten zij samen bij Roermond een klooster dat zij wijdden aan Odilia (Sint-Odiliënberg). Verder dan hier zijn ze bij hun bekeringswerk overigens niet gekomen.

De relieken van Plechelmus werden in opdracht van Balderik (zie bij Martinusraam) overgebracht naar Utrecht, in 954 ook naar Oldenzaal en in 1341 naar Roermond.

Wiro werd volgens een Vita in Ierland tot bisschop gekozen en in Rome gewijd tot missiebisschop.

Over de diaken Otgerus is nauwelijks tot geen betrouwbare informatie bekend.

Hun gemeenschappelijke liturgische feestdag is op 8 mei.

Plechelmus, Wiro en Otgerus begeven zich per boot naar Rome.
Daar worden ze tot missiebisschop gewijd
Als geloofsverkondigers voeren ze in de lage landen hun bekeringsopdracht uit

Jan Schoenaker (1923-2017)
Drie glas-in-loodvensters gewijd aan Silvester, Martinus en Plechelmus (1955-60)
Oldenzaal - Plechelmusbasiliek