Paul Verheijen

DIONIS VIDAL

Nicolaaslunetten

Gotiek en barokke decoratie

De geschiedenis van de San Nicolás in Valencia gaat ver terug. In de 8e eeuw ten tijde van de Moorse overheersing was het een moskee. Na het terugveroveren van de stad, schonk koning Jaime I in 1238 het gebouw aan de dominicanen. In eerste instantie was het een klooster, in de 15e eeuw werd de kerk in gotische stijl verbouwd en vergroot in opdracht van de familie Borja. In de 17e eeuw werd er veel barok aan toegevoegd, met decoraties en fresco’s. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) werd de kerk zwaar beschadigd, geplunderd, gebruikt als pakhuis en werden de kapellen vernietigd. De kerk is sinds 2016 weer in volle glorie te zien na een volledige restauratie.

Palomino-ontwerp

In navolging van de Vite van Vasari schreef Antonio Palomino (1655-1726) El museo pictórico y escala óptica. Het bestaat uit twee delen, een over de theorie en het andere over de praktijk van schilderen, samen met een verzameling van de levens van vooraanstaande Spaanse schilders en beeldhouwers en kunstenaars uit andere landen die in Spanje werkten. Het is de meest waardevolle bron voor de geschiedenis van de Spaanse schilderkunst in de 16e en 17e eeuw.

Dionís Vidal was een leerling van hem. Volgens modellen bedacht en ontworpen door Palomino, beschilderde hij de gewelven van de parochie van San Nicolás in Valencia. De verhalen en allegorieën die verwijzen naar het leven van Nicolaas en Petrus Martyr werden door Palomino uitgebreid beschreven. De scènes zijn verdeeld over de twee keer zes lunetten aan het plafond boven de zijkapellen.

Scènes uit het leven van Nicolaas

De reeks van zes lunetten met scènes uit het leven van Nicolaas verbeelden van boven naar beneden en van links naar rechts:
  • Nicolaas geneest een oude vrouw
  • De arme buurman met zijn drie dochters
    Juist in die dagen zag een buurman van hem, een man van edele afkomst, zich door armoede gedwongen zijn drie jonge dochters als prostituee hun geld te laten verdienen om zo door hun schandelijk bedrijf in leven te blijven. Dit kwam de heilige man ter ore. Hij gruwde van die misdaad en wierp 's nachts heimelijk een klomp goud, in een doek gewikkeld, bij zijn buurman door het raam naar binnen en ging even heimelijk weer weg. De volgende morgen, bij het opstaan, vond de man de klomp goud. Hij dankte God en vierde de bruiloft van zijn oudste dochter. Korte tijd later ondernam Gods knecht eenzelfde actie. Toen de buurman weer een klomp goud vond, barstte hij uit in lofprijzingen, maar hij nam zich ook voor wakker te blijven om te achterhalen wie dat was die hem in zijn armoede te hulp was gekomen. Een paar dagen later gooide Nicolaas een dubbel zo grote klomp goud naar binnen. Op het geluid daarvan sprong de buurman op en rende de vluchtende Nicolaas achterna, terwijl hij hem toeriep: ‘Houd uw schreden in en onttrek u niet aan mijn aan-blik.’ Zo haalde hij hem in en zag dat het Nicolaas was. Hij wierp zich op de grond om zijn voeten te kussen. Maar Nicolaas stond dat niet toe en liet hem beloven. zolaang hij leefde, zijn naam niet bekend te maken.
    (Legenda Aurea 3,18-27)
  • De opwekking van een kind
    Een man vierde uit liefde voor zijn schoolgaande zoon elk jaar plechtig het feest van sint Nicolaas. Op een keer richtte de vader van de jongen een feestmaal aan en nodigde daarvoor vele geestelijken uit. Daar kwam de duivel aan de deur, verkleed als pelgrim, en vroeg om een aalmoes, De vader droeg zijn zoon dadelijk op de pelgrim een aalmoes te geven. De jongen haastte zich, maar omdat hij de pelgrim niet aantrof, liep hij naar buiten, hem achterna. Op een kruispunt greep de duivel de jongen en wurgde hem. Toen de vader dit hoorde, barstte hij in gejammer uit. Hij haalde het lichaam en legde het in de slaapkamer. Hij weeklaagde: ʻMijn allerliefste kind, wat is er met jou gebeurd? Heilige Nicolaas, is dit nu het loon voor de eer die ik u zo lang heb bewezen?’ En terwijl hij deze en dergelijke dingen zei, sloeg de jongen zijn ogen op alsof hij uit de slaap ontwaakte en stond op.
    (Legenda Aurea 3,139-148)
  • De opwekking van drie kinderen en de bekering van de herbergier
  • Nicolaas vernedert Arius op het concilie van Nicea
  • De dood van Nicolaas
    Toen de Heer hem tot zich wilde nemen, vroeg Nicolaas Hem zijn engelen te zenden. Hij boog zijn hoofd en zag de engelen naar zich toekomen. Dadelijk wierp hij zich ter aarde en bekruiste zich, bad de psalm 'Op U, Heer, heb ik mijn hoop gesteld' tot 'In uw handen' en gaf de geest, in het jaar des Heren 343. Op hetzelfde ogenblik klonk er gezang van hemelingen.
    (Legenda Aurea 3,106-107)
Dionis Vidal (±1670-1719)
Vida de San Nicolás (1697-1700)
Zes fresco's
Valencia - Parroquia de San Nicolás de Bari y San Pedro Mártir
2016 Paul Verheijen / Nijmegen