Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

DIRCK VAN BABUREN

Franciscus

Schedel

Het aardse en warme kleurenpalet van deze mediterende Franciscus, met veel bruin- en grijstinten, doet vermoeden dat Dirck van Baburen zich heeft laten inspireren door de Bolognese schilderstijl.
Voorheen werd het werk om die reden toegeschreven aan Ludovico Carracci.
Baburen heeft zich duidelijk laten inspireren door Caravaggio.
Franciscus zit, gericht naar de toeschouwer, ogenschijnlijk geknield op een soort bidstoel.
Zijn open mond en de rechterhand die op zijn borst rust suggereren dat Franciscus een intens mystieke ervaring heeft, zoals ook vaak heiligen als Hiëronymus, Maria Magdalena of Paulus de eremiet in extase worden weergegeven.
Voor hem ligt een rozenkrans met (daaraan?) een groot kruis.
Opmerkelijk is dat hij geen stigmata heeft in zijn handen.

Franciscus houdt zijn ogen strak gericht op de ivoorkleurige schedel in zijn linkerhand.
In zijn Geestelijke Oefeningen moedigt Ignatius van Loyola (1491-1556) de gelovigen aan tijdens meditaties een al dan niet echte schedel te gebruiken voor een betere concentratie op de dood.
Sinds die tijd werden menselijke schedels gemeengoed op dit soort schilderijen.
Ze werden vooral in verband gebracht met contemplatie over dood en vergankelijkheid en werden zo tot symbool voor spirituele verheffing en heiligheid.
In meditatie verzonken heiligen kregen behalve een kruisbeeld vaak een schedel als attribuut.
In de kern is de mens niet meer dan een gebruiksvoorwerp: in het graf verworden we tot niets meer dan een schedel en wat botten.
De schedel spreekt daarbij meer tot de verbeelding dan een enkel botje, ongetwijfeld omdat we in een schedel meer van onszelf herkennen dan in bijvoorbeeld een vingerkootje.
Als symbool van de sterfelijkheid werd de schedel onderdeel van zogenaamde Vanitas-schilderijen.

For the love of God

Tot op de dag van vandaag brengen kunstenaars de schedel in verband met ijdelheid en vergankelijkheid.
Er zijn echter ook kunstenaars die de schedel puur als materiaal zien om mee te werken.
Een vorm van leven na de dood?
Gebruik je echte schedels of respecteer je de eeuwige rust en maak je schedels na?
For the Love of God is een kunstwerk uit 2007 van de hand van de Britse kunstenaar Damien Hirst (1965).
Het werk bestaat uit een platina schedel die bedekt is met 8.601 diamanten met op het voorhoofd een grote roze peervormige diamant: de Skull Star Diamond van 52,4 karaat.
De diamanten schedel is een platina afgietsel van een echte schedel van een onbekende man van rond de 35 jaar die leefde rond 1800.
De schedel staat volgens Hirst symbool voor de hoeveelheid geld die de mensheid uitgeeft om de dood uit te stellen.
De titel van dit werk, is afkomstig van de moeder van Hirst.
Zich verwonderend over het werk van haar zoon, vroeg zij zich eens af wat hij 'for the love of god' (in godsnaam) als volgende kunstwerk zou maken.
De productie van het kunststuk kostte 14 miljoen Britse ponden.
Volgens Hirst zou het stuk voor £50 miljoen verkocht zijn aan een anonieme groep investeerders.
Damien Hirst heeft in 2010 een kinderversie gemaakt van zijn werk For the Love of God: een afgietsel van een kinderschedel met witte en roze diamanten.
Wat hiervan te denken?
IJdele kunstenaar of geslaagd symbool voor de hoeveelheid geld die de mens besteedt om het leven te rekken?
Of is dat te bot gezegd?
Dirck van Baburen (±1595-1624)
Franciscus van Assisi mediterend (±1618)
Olieverf op doek, 114 x 84 cm
Wenen - Kunsthistorische Museum
2016 Paul Verheijen / Nijmegen