Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

ABRAHAM BLOEMAERT

Vier westerse kerkvaders


[mouseover-afbeelding]

Schilderij

Bloemaert beeldde de vier westerse kerkvaders uit.
  • Augustinus links, met boek en pen is als bisschop met mijter het meest prominent afgebeeld.
    Hij draagt een mantel die is geïnspireerd op een belangrijk Utrechts reliek: de 15e-eeuwse bisschopsmantel van David van Bourgondië (zie afbeelding).
    Deze mantel bevindt zich in de collectie van het Catharijneconvent in Utrecht.
  • Hieronymus, slechts gekleed in een rode doek, is afgebeeld als de kluizenaar die hij op het eind van zijn leven was.
    Hij heeft een boek in handen, ongetwijfeld de bijbel die hij in opdracht van Damasus I in het Latijn heeft vertaald (de zogenaamde Vulgaat).
    Op zijn hurken is hij in gesprek met de twee overige kerkvaders.
  • De derde kerkvader rechtsachter is afgebeeld met een bisschopsmijter en met een staf met het pauselijke kruis dat drie horizontale dwarsbalken telt, geordend van klein naar groot als symbool voor hemel, wereld en kerk.
  • De vierde kerkvader rechtsvoor draagt de pauselijke tiara en heeft een opengeslagen boek op zijn schoot.
Merk op dat deze kerkvaders aan de rechterzijde van het schilderij beiden zijn afgebeeld met een pauselijk attribuut, terwijl alleen Gregorius I de Grote daadwerkelijk paus was.
Op de voorbeeldschets houdt de achterste kerkvader een boek in zijn linkerhand en ontbreekt de pauselijke staf.
We moeten dus concluderen dat dit bisschop Ambrosius is en de kerkvader met de tiara bijgevolg Gregorius.
Waarom heeft Bloemaert bij Ambrosius het boek nogal verwarrend vervangen door een pausstaf?
Ik houd het maar op een simpel antwoord: Ambrosius 'bewaart' de staf van Gregorius, omdat Gregorius met beide handen een boek vasthoudt.
Bevredigend is dit antwoord natuurlijk niet.

Prent

Het Catharijneconvent in Utrecht is in het bezit van een prent (zie afbeelding) die als voorbeeld diende voor dit schilderij van Bloemaert.
Het is interessant deze schets te vergelijken met het drie jaar later gemaakte schilderij, omdat Bloemaert enkele veranderingen aanbrengt.
Let bijvoorbeeld op de engelen boven het altaar en het attribuut in de linkerhand van de kerkvader rechtsachter.

Transsubstantiatie

Het altaarstuk geeft een krachtige verdediging van de transsubstantiatieleer, het katholieke geloofsartikel dat brood en wijn tijdens de misviering daadwerkelijk veranderen in het lichaam en het bloed van Christus.
De Reformatie verwerpt dit idee als bijgeloof, waarna de katholieke kerk er juist extra op gaat hameren.
De hostie (het eucharistisch brood) staat op het altaar tentoongesteld op het altaar in een monstrans van goud en zilver tussen twee kandelaars met brandende kaarsen.
Op het schilderij dat op het altaar staat, is het Laatste Avondmaal afgebeeld, dat gezien wordt als het moment dat Christus het sacrament van de eucharistie instelt.
Daarboven tonen twee engelen onder een duif (de heilige Geest) een opengeslagen boek.
De vier westerse kerkvaders onderstrepen met woord en gebaar de heiligheid van de eucharistie, het belangrijkste van de zeven sacramenten van de Katholieke Kerk.
Abraham Bloemaert (1564 of 1566 - 1651)
De vier Kerkvaders verheerlijken de Eucharistie (1632)
Olieverf op doek, 206,2 x 155 cm
Utrecht - Catharijneconvent
2016 Paul Verheijen / Nijmegen