Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

KERKLERAREN & KERKVADERS

Eretitels

Nogal wat heiligen die zich behalve door heiligheid van leven ook hebben onderscheiden in buitengewone geleerdheid en zuiverheid in de leer, hebben van de paus een eretitel gekregen.
Allereerst zijn dat de Apostolische Vaders.
Met deze benaming wordt een groep auteurs bedoeld uit de late 1e eeuw en vroege 2e eeuw.
Zij volgen op de schrijvers van het Tweede Testament en hadden - naar verluidt - de apostelen persoonlijk gekend.
Hun geschriften zijn ontstaan in de periode 90-160 en bestaan uit verhandelingen, brieven, fragmenten en apologieën (verweerschriften).
Om die reden worden ze soms ook als Apologeten betiteld.

Het was Bonifatius VIII (paus van 1294-1303) die de eretitel Doctor Ecclesiae, Kerkleraar, instelde.
Binnen de grote groep kerkleraren werd de speciale eretitel Pater Ecclesiae weggelegd voor hen die werken hadden geschreven die naast de Bijbel als tweede bron van geloof gingen gelden.
De patrologie, 'leer van de vaders', bestudeert het leven en de geschriften van deze kerkvaders, terwijl de patristiek dat doet voor alle kerkleraren.
Hoewel er tientallen, zo niet honderden kerkleraren en -vaders zijn, wordt er zowel in de westerse als in de oosterse traditie een eigen viertal bijzonder in ere gehouden.

Vier westerse kerkvaders



De westerse kerkvaders schreven vooral in het Latijn.
Ze worden elk op een aparte webpagina besproken:

Vier oosterse kerkvaders

De oosterse kerkvaders schreven vooral in het Syrisch, Koptisch en Grieks.
Ten voeten uit en geplaatst in een ornament zien we van links naar rechts:
  • Basilius de Grote (±330-379 - feestdag 2 januari en 14 juni:bisschopswijding) met tweetand-staf en uitgerolde (onleesbare) schrifttekst
  • Gregorius van Nazianze jr. (±330-390 - feestdag 2 januari) met rijksappel-staf en opgerolde schrifttekst
  • Johannes Chrysostomus (±345-407 - feestdag 13 september) met uitgerolde evangelietekst Evangelium secundum Matthaeum
  • Athanasius de Grote (±296-373 - feestdag 2 mei) met opgerolde schrifttekst
Afb: Den Bosch - Sint Janskathedraal - Gebrandschilderd raam 29 uit 1889 van restauratiearchitect Lambert Hezenmans (1841-1909) en glas-in-loodmaker Jean-Baptiste Capronnier (1814-1891)

Selectie

Paus Paulus VI verklaarde pas in 1970 de eerste vrouwen tot kerklerares.
Persoonlijke betrokkenheid van pausen heeft ook een rol gespeeld bij enkele kerkleraarverklaringen.
Zo werd Thomas van Aquino in 1567 tot kerkleraar verklaard door Pius V die tot dezelfde orde der dominicanen behoorde.
Vanwege hun geleerdheid spreken de meeste kerkleraren minder tot de (legendarische) verbeelding van gelovigen en zijn ze - enkele uitzonderingen daargelaten - geen bekende volksheiligen geworden.
De laatste heilige die de eretitel kerkleraar kreeg toegekend (21 januari 2022) was Irenaeus van Lyon (±130-202), die volgens een latere legende ook martelaar was.
Het Roomse Martelaarsboek herdenkt hem op 28 juni als volgt:
Te Lyon in Frankrijk de heilige bisschop Irenaeus, martelaar. Hij was (zoals de heilige Hiëronymus schrijft) een leerling van de heilige bisschop Polycarpus van Smyrna en leefde kort na de tijden der apostelen. Nadat hij in woord en geschrift zeer veel tegen de ketters had gestreden, werd hij tijdens de vervolging van Severus met bijna al het volk van zijn stad met de heerlijkste martelaarskroon versierd.
Irenaeus wordt ook in verband gebracht met de toekenning van attributen aan de vier evangelisten.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen