Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

JHERONYMUS BOSCH

Aanbidding der koningen


Gesloten

Op de buitenzijde van het linker- en rechterpaneel van deze triptiek zien we Petrus en Maria Magdalena bidden op hun knieën in een soort grot in een landschap.
Petrus verschijnt hier omdat het drieluik zich bevond in de Collegiale Kerk van Sint-Pieter en Sint-Guido in Brussel (Anderlecht).
De zeer ongebruikelijke afbeelding van Petrus als een nederige kluizenaar en niet als een krachtige vertegenwoordiger van het pausschap past geheel in de geest van Jheronimus Bosch.
In zijn werk is ascese en matiging een vaak terugkerend thema.
Waarschijnlijk is de voorstelling een toespeling op het berouw van Petrus' verloochening van Christus.
Deze komt in deze vorm meer voor op 16e-eeuwse schilderijen en prenten.
Maria Magdalena heeft vanwege haar rijke uitdossing en ingetogen karakter meer weg van een stichtersportret.

Open

De compositie van alle drie panelen in geopende toestand vormt een geheel met een tamelijk lage horizon, wat een natuurlijke indruk geeft.
Veel van de figuren zijn duidelijk afgeleid van de Aanbidding der Koningen in het Prado Madrid.
De stal en Maria zijn nu gespiegeld en sommige figuren zijn verplaatst.
De schilder heeft duidelijk veel kennis van het oorspronkelijke drieluik en moet dus gezocht worden in de omgeving van Bosch, een (voormalige) assistent bijvoorbeeld.
Tegenwoordig wordt het drieluik toegeschreven aan Gielis Panhedel, vermoedelijk een van zijn leerlingen.
De gevel op het linkerluik wordt door hem klassiek behandeld met de ornamenten en ignudi, naakten.
We zien hier een waterscheppende Jozef met achter hem enkele timmersmanswerktuigen, een herder met een hondje en een engel die de luiers van het kind Jezus droogt voor een vuurtje.
De in het wit geklede zwarte koning draagt op de mouw van zijn witte mantel een voorstelling van de aanbidding van het gouden kalf.
Hiermee verwijst de schilder naar afgoderij, waar Jezus een eind aan zal maken.
De mysterieuze 'vierde wijze' van de versie in het Prado, die ook wel als de Antichrist geïdentificeerd is, is hier gereduceerd tot een eigentijdse edelman.
Op het dak lijken twee herders toe te kijken.
Op het origineel in Madrid is alleen Maria onder het afdak van de stal afgebeeld, zodat de herders op het dak zicht hebben op de drie koningen.
Omdat op het exemplaar in Anderlecht ook de drie koningen zich onder het afdak bevinden, is dit hier niet mogelijk.
Jheronimus Bosch (circa 1450 - 1516) / Gielis Panhedel (<1505->1545-46)
Aanbidding der koningen (1510-20)
Olieverf op paneel, 78 x 62 cm (middenpaneel), 81 x 27 (zijpanelen)
Anderlecht (Brussel) - Erasmushuis
2016 Paul Verheijen / Nijmegen