Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

LEONARDO DA VINCI

Hiëronymus

Werkbank

Dit onvoltooide schilderij van Da Vinci dateert uit de begintijd van Leonardo's eerste periode in Florence.
Onbekend is waarvoor het schilderij bedoeld was en wie de opdracht gaf.
Het is een van zijn meest raadselachtige werken.
De oudste vermelding ervan is te lezen in het testament van de Zwitserse schilder Angelika Kauffmann (1741-1807) met een toeschrijving aan Leonardo.
Na de dood van de Kauffmann gaan de sporen van dit schilderij weer verloren, totdat het uiteindelijk bij toeval wordt gevonden en verworven door kardinaal en kunstverzamelaar Joseph Fesch (1763-1839), de halfoom van Napoleon Bonaparte.
Het fantasierijke verhaal gaat dat Fesch het schilderij in twee delen vond: het onderste deel in de winkel van een Romeinse antiekhandelaar, waar het diende als de deksel van een kist, terwijl het deel met het hoofd van de heilige zich bevond bij een schoenmaker die het had gebruikt voor een kruk.
In werkelijkheid was het schilderij verdeeld in vijf stukken.
Na de dood van de kardinaal werd het meerdere keren geveild en verkocht, totdat uiteindelijk de waarde ervan werd erkend en opgenomen door Pius IX in de collectie van de Pinacoteca Vaticana.
De toekenning van het werk aan Da Vinci is altijd geaccepteerd door kunsthistorici, omdat er duidelijke relaties zijn met andere werken zoals zijn Aanbidding der Koningen.

Steen, leeuw, kruis en basiliek

Da Vinci beeldt Hiëronymus af in de periode dat deze zich als kluizenaar had teruggetrokken in de Syrische woestijn.
In zijn hand houdt hij de steen waarmee hij zichzelf kastijde en aan zijn voeten ligt een leeuw.
Hij staart naar een kruis waarvan uiterst rechts enkele schetslijntjes zijn te zien (zie detailafbeelding).

Aan de rechterkant is met moeite door de opening in de rotsen daar ook een vaag geschetste basiliek te zien.
De aanwezigheid van die kerk kan verwijzen naar de positie van Hiëronymus in het westerse christendom als een van de kerkvaders.
Aan de linkerkant van het paneel is de achtergrond een ver landschap van een meer, omgeven door steile bergen gehuld in mist.

De compositie van het schilderij is vernieuwend vanwege de schuine trapeziumvorm van Hiëronymus.
De weergave van de spieren in zijn nek en schouders wordt gezien als de eerste van Leonardo's anatomische tekeningen.
De hoekige vormen contrasteren met de 'S-vorm' van de leeuw die aan de onderkant van het schilderij ligt.
De leeuw is ook een symbool van macht en kracht die geassocieerd wordt met het Evangelie volgens Marcus.
Leonardo da Vinci (1452-1519)
San Girolamo (1480-82)
Olieverf op paneel, 103 x 75 cm
Rome - Pinacoteca Vaticana
2016 Paul Verheijen / Nijmegen