RAFAËL

Voor Giulio de' Medici, kardinaal en vice-kanselier, schilderde Rafaël een voor Frankrijk bestemd altaarstuk dat de transfiguratie van Christus voorstelt, waaraan hijzelf ononderbroken werkte en dat hij tot de hoogste volmaaktheid bracht. In dit tafereel beeldde hij Christus uit, van gedaante veranderd op de berg Tabor, en de elf discipelen die beneden op hem wachten, waar men een door een boze geest bezeten jongeling ziet die daar is gebracht opdat Christus, eenmaal afgedaald van de berg, hem zal verlossen; in een verwrongen houding, schreeuwend en met rollende ogen, strekt deze jongeling zich uit, en hoe zwaar zijn lijden is ziet men aan zijn lichaam, zijn aderen en polsen, aangetast als ze zijn door de boze geest, en doodsbleek maakt hij een onbeheerst en angstig gebaar. Deze figuur wordt ondersteund door een oude man die zijn armen om hem heen heeft geslagen; de man heeft moed gevat en, de ogen wijd opengesperd - een lichtpuntje in het midden van die ogen -, rukt hij met het optrekken van zijn wenkbrauwen en het fronsen van zijn voorhoofd tegelijkertijd zowel geestkracht als vrees uit, want terwijl hij de apostelen strak aankijkt, lijkt hij te hopen op hun gezicht iets te zullen lezen waaruit hij moed kan scheppen. Tussen de vele vrouwen is er een, de belangrijkste figuur op dit paneel, die op haar knieën ligt voor hen, het hoofd naar hen toegewend terwijl ze met haar armen gebaart naar de bezetene en op diens ellende wijst. En dan zijn er de apostelen, de een staand, de ander zittend, weer anderen geknield, en ze geven te kennen het grootste medelijden te hebben met een zo groot ongeluk. En ja, Rafaël schilderde hier hoofden en figuren van een buitengewone schoonheid en daarbij zo oorspronkelijk, gevarieerd en mooi dat de kunstenaars algemeen van oordeel zijn dat dit werk, onder de vele die hij heeft gemaakt, het fraaiste, meest glorieuze en het goddelijkste is, want wie wil weten hoe men in de schilderkunst de tot goddelijkheid getransfigureerde Christus uitbeeldt, die moet in dit werk gaan zien hoe Rafaël hem in verkorting boven een berg weergaf, in een lichtende lucht en samen met Mozes en Elia die, badend in een glanzende helderheid, zich doen kennen in zijn schijnsel. Petrus, Jakobus en Johannes liggen uitgestrekt ter aarde, in verschillende mooie houdingen: de een verbergt zijn hoofd bij de grond, de ander houdt zijn handen voor zijn ogen om zich te beschermen tegen het stralende, verblindende licht van de heerlijkheid van Christus die, in een kleed wit als sneeuw, de armen uitspreidt, het hoofd opheft en aldus het wezen en de goddelijkheid toont van de drie personen samen, gedrieën nauw verbonden binnen Rafaëls volmaakte kunst; en men krijgt de indruk dat Rafaël hier zo volkomen is opgegaan in zijn eigen talent teneinde de kracht en de waarde van de kunst zelf te tonen in Christus' gelaat, dat hij, eenmaal hiermee gereed, geen penseel meer heeft aangeraakt: het was het laatste werk van zijn hand, want hij werd verrast door de dood.