MARIA LACTANS
SchroomOp een Virgo lactans, ook bekend als Madonna lactans of Maria lactans, wordt Maria voorgesteld als melkgevende moeder.De Latijnse term betekent: de zogende of met melk voedende maagd. Maria wordt zittend of staand afgebeeld terwijl ze Jezus vasthoudt en de borst geeft. Het moederschap van Maria wordt erdoor beklemtoond. In het Grieks heet de voorstelling Panagia Galaktotrophousa. Terwijl hij (=Jezus) dit zei, verhief een vrouw uit de menigte haar stem en riep tegen hem: 'Gelukkig de schoot die u gedragen heeft en de borsten waaraan u gedronken hebt.' Maar hij zei: 'Gelukkiger zijn zij die naar het woord van God luisteren en ernaar leven.'Het zou enkele eeuwen duren, voordat men deze bijbelpassage durfde uit te beelden. |
Icoon
De eerste afbeeldingen waarop te zien is hoe Maria aan het kind Jezus de borst geeft, vinden we pas vanaf de zevende eeuw in Egypte. Waarschijnlijk betreft het hier een christelijke aanpassing van een bestaande afbeelding van de godin Isis die haar zoontje Horus de borst geeft.
In tegenstelling tot het Westen schilderden schilders van iconen in het Oosten met een zekere schroom dit thema. Bijzonder aan deze iconen is dat de borst van Maria anatomisch incorrect is geplaatst: overdreven klein en onnatuurlijk hoog. Dat was geen onkunde van de kunstenaar, maar een bewuste wijziging om de borst van zijn erotische lading te ontdoen. De fout geplaatste borst trok de aandacht en moest vertedering oproepen. In de Oosters-Orthodoxe kerk wordt deze icoon speciaal gevierd op 3 juli. Nadat de iconoclastenstrijd, begonnen rond 700, was geëindigd circa 850, distantieerde de kerk zich gedeeltelijk van dit beeldmodel en werden afbeeldingen met dit onderwerp schaarser. Afbeelding: Galaktotrophousa-icoon (1250-1350 Egyptisch Byzanthijns; tempera op paneel; 19 x 18 cm; New York - MET) |
MoedermelkIn de middeleeuwen kwam de menselijke kant van Jezus, Maria en heiligen steeds meer centraal te staan.Zo ontstond een intrigerende beeldcultuur waarin het lichaam en de lichaamsdelen van heilige figuren een hoofdrol speelden. Ook de Lactans-voorstellingen werden dichterbij gebracht, opdat ze toegankelijk zouden worden voor menselijke emotie. Maria voedt dan met haar moedermelk ook heiligen en gelovigen. Bernardus van Clairvaux is misschien het meest bekende voorbeeld. |