VERONICA
Vrouwen en doeken - Legenda Aurea - Naamsafleiding - Verschillende doeken - Geschrapte patrones |
Vrouwen en doekenDe naam Veronica komt in de bijbel niet voor. De traditie rond haar 'personage' en de verhalen rond haar doek of sluier zijn tamelijk gecompliceerd en verwarrend. Drie verschillende evangelie-fragmenten spelen hierin een rol.
En een vrouw genaamd Bernice riep uit de verte en zei: 'Ik leed aan bloedvloeiingen en ik raakte de zoom van zijn mantel aan en het hield na twaalf jaar op.' De joden zeiden: 'We hebben een wet op grond wwarvan het een vrouw niet geoorloofd is een geruigenis af te leggen.'In de 11e eeuw werd dit ene vers uitgebreid, waarbij Jezus haar een portret van zichzelf gaf, waarmee ze later keizer Tiberius genas (zie onder). In het wijdverspreide boek Meditationes Vitae Christi uit 1380 werd dit verbonden met de kruisweg en tegen het midden van de 15e eeuw werd de doek een relikwie. |
Legenda AureaJacobus de Voragine laat Veronica optreden in zijn beschrijving van het lijden van Jezus in zijn Legenda Aurea.Toen Pilatus de Heer aan de joden had overgeleverd om Hem te kruisigen, werd hij toch bang dat hij bij keizer Tiberius in ongenade zou vallen omdat hij onschuldig bloed had veroordeeld. Hij stuurde een van zijn vrienden naar de keizer die hem van schuld vrij moest pleiten. Intussen kreeg Tiberius, die ernstig ziek was, bericht dat er in Jeruzalem een dokter was die alle ziekten genas alleen door zijn woord. Hij wist niet dat de joden en Pilatus Hem ter dood hadden gebracht. Hij zei dus tegen een vertrouweling, Volusianus: 'Steek snel de zee over en zeg tegen Pilatus dat hij mij die dokter moet sturen om me weer beter te maken.' Toen deze man bij Pilatus kwam en hem de opdracht van de keizer overbracht, schrok Pilatus en vroeg veertien dagen uitstel. In die tussentijd vroeg Volusianus aan een vrouw die een goede bekende van Jezus was geweest en die Veronica heette, waar men Christus Jezus zou kunnen vinden. Zij zei: 'Ach, Hij was mijn Heer en mijn God, maar toen Hij uit nijd was overgeleverd, heeft Pilatus Hem veroordeeld en laten kruisigen. Toen werd Volusianus diep bedroefd en zei: ʻHet spijt mij buitengewoon dat ik de opdracht van mijn heer niet kan uitvoeren. Veronica antwoordde: 'Toen mijn Heer predikend rondtrok en ik zijn aanwezigheid zeer tegen mijn zin moest missen, wilde ik voor mijzelf een portret van Hem laten schilderen. Dan zou ik, zolang ik verstoken was van zijn aanwezigheid, tenminste door zijn beeltenis getroost worden. Toen ik dan het linnen naar de schilder bracht om het te laten beschilderen, kwam de Heer mij tegemoet en vroeg waar ik heen ging. Ik noemde Hem de reden van mijn tocht. Daarop vroeg Hij me het doek en gaf het terug gesierd met de afdruk van zijn eerbiedwaardige gelaat. Als uw heer met vrome eerbied naar dit portret kijkt, zal hij onmiddellijk de weldaad van zijn gezondheid terugkrijgen.' Hij vroeg: 'Is die beeltenis voor goud of zilver te koop?' Zij antwoordde: 'Nee, alleen voor de prijs van een innig gevoel van vroomheid. Ik zal met u meegaan, de beeltenis aan de keizer laten zien en daarna naar huis terugkeren.'Volusianus kwam met Veronica in Rome en zei tegen keizer Tiberius: 'Die Jezus, naar wie u lang hebt uitgezien, is door Pilatus en de joden onrechtmatig overgeleverd aan de dood en uit nijd aan het kruis geslagen. Maar er is een vrouw met mij meegekomen die een portret van die Jezus bij zich heeft. Als u dit met vrome eerbied beschouwt, zult u spoedig de weldaad van uw gezondheid verkrijgen.' De keizer liet daarop zijden kleden over de weg spreiden en gaf orders het portret aan hem te tonen. Zodra hij dat had aanschouwd, kreeg hij zijn vroegere gezondheid terug.Merk op dat Veronica pas ten tonele wordt gevoerd ná Jezus' dood. Varianten van deze versie maken de nu gangbare koppeling naar Jezus' kruisweg vóór zijn dood wel: Toen Tiberius ontdekte dat hij melaats was, vertelde zijn min Faustina dat er een wonderdoener in Palestina rondliep die haar had genezen van melaatsheid. Tiberius stuurde haar naar Jeruzalem om hem te vinden. Zij arriveerde toen Jezus op weg was naar Golgotha, wrong zich door de menigte en toen Jezus voorbij kwam, nam zij haar hoofddoek om het bloed en zweet van zijn gezicht te wissen. Later zag zij dat zijn afbeelding op de doek was achtergebleven en terug bij Tiberius drukte zij de doek tegen zijn gezicht en werd hij genezen. Hij bekeek het gezicht op de doek en noemde het vera eikoon, 'het ware gelaat'. Weer andere legendes vertellen nog dit over Veronica:
|
NaamsafleidingOver de naam Veronica zijn verschillende verklaringen.
De gelijknamige commerciële omroep heeft met deze heilige niets van doen. De naam van deze voormalige zeepiraat is afgeleid van Vrije Radio Omroep Nederland. Uit de afkorting ontstond de naam VeRONica, die tevens refereerde aan het gedicht Het schaap Veronica van Annie M.G. Schmidt. |
Verschillende doeken
De meest beroemde, onderzochte en omstreden doek van alle doeken die met Jezus' passie en graf in verband konden worden gebracht is de lijkwade van Turijn. Andere kleinere doeken - waaronder die van Veronica - worden op meer dan één plek bewaard als een 'heilig gelaat' doek. Begin 8e-eeuw werd een Veronica-kapel gebouwd in de Oude Sint-Pietersbasiliek. Zeker is dat de Veronicadoek in de 14e eeuw werd vereerd in Rome, maar die zou tijdens de plundering van Rome in 1527 zijn vernietigd, in een herberg verkocht zijn of niet zijn gevonden door plunderaars. Omdat dit dus volstrekt onduidelijk is, kunnen kerken in bijvoorbeeld Milaan in Italië en Jaén in Spanje beweren de doek in hun bezit te hebben. In Rome alleen al bevinden zich doeken in de Sint Pieter, de Santa Maria Maggiore en de San Bartolomeo degli Armeni. Replica's werden verspreid over heel Europa die zo gewild waren dat zogenaamde pictores veronicarum aan de lopende band kleine doeken beschilderden met het Jezusgelaat. In 2006 bracht paus Benedictus XVI een bezoek aan de kerk van de Volto Santo in Manoppello, waar zo'n doekje van 17,5 bij 24 cm in een reliekschrijn wordt bewaard (zie afbeelding). Bij dit bezoek verhief hij de kerk tot basiliek, zonder echter de echtheid van dit Heilige Gelaat als de 'ware gelaat' doek van Veronica of als grafdoek te bevestigen. |
Geschrapte patronesDe kerkelijke feestdag voor Veronica was 4 februari. Hoewel zij in 1969 uit de heiligencanon is verwijderd, schijnt ze nog steeds aangeroepen te worden door vrouwen die lijden aan bloedingen en een onregelmatige menstruatie.De beroepspatronaten die Veronica vervult, haken uiteraard aan bij de legende. Ze draagt zorg voor fotografen, linnenkooplui, -naaisters, -wevers en wasvrouwen. Haar enige attribuut is niet erg verrassend de doek met het gelaat van Christus. |