Paul Verheijen

ANTONI GAUDÍ

Sagrada Família

Verzoeningskerk

In 1866 stichtte boekhandelaar Josep Maria Bocabella i Verdaguer (1815-1892) de Associació Spiritual de Devots de Sant Josep, de Josefijnen. Na een bezoek aan het Vaticaan nam Bocabella zich voor in Barcelona een kerk te bouwen. De kerk, die Kathedraal der Armen zou worden genoemd, mocht uitsluitend met schenkingen gebouwd worden. Er kwamen donaties binnen en de Josefijnen verwierven een perceel in de wijk Gracia. Op 19 maart 1882, de feestdag van de heilige Jozef, werd met de bouw van de crypte begonnen. Als architect was aangesteld Francesc de Paula del Villar y Lozano (1828-1901). Hij plande de bouw van een neogotische kerk in de vorm van een Latijns kruis. Na onenigheid met de opdrachtgever trok hij zich een jaar later terug.

Men had intussen Antoni Gaudí i Cornets (1852-1926) aangezocht. Gaudí bouwde de crypte af volgens het plan van Villar, maar veranderde het concept van de bouw vervolgens volledig. De Sagrada Família zou voortaan het hele leven van Gaudí gaan beheersen tot hij op 10 juni 1926 na een tramongeluk overleed.

De officiële naam van de kerk luidt Basílica i Temple Expiatori de la Sagrada Família (Basiliek en Boetetempel van de Heilige Familie).
De kerk is gewijd aan Jezus Christus en zijn ouders Maria en Jozef, als model van het christelijke gezin. Gaudí vond dat een kerk het meest representatieve gebouw van een volk is. Daarom voorzag hij de architectonische elementen van emblemen, beschermheiligen en mannen van zijn tijd in de gestalte van bijbelse figuren, maar ook van elementen uit de Catalaanse flora en fauna.
De oostelijke gevel wijdde hij aan de geboorte van Jezus, de westelijke gevel aan zijn lijden en de naar de zee gekeerde zuidelijke gevel met de hoofdingang aan de Hemel.
De noordelijke gevel kent geen portaal.
De vier torens rondom de hoofdtoren symboliseren de vier evangelisten die rond Christus staan.
In het ontwerp staan vier torens gepland bij elk van de drie portalen, symboliserend de twaalf apostelen.

Op weg naar heiligheid

Gaudi kreeg in de volksmond al snel de titel 'bouwmeester Gods', omdat hij zijn architectenwerk ter meerdere eer en glorie van God gebruikte en zo in zijn dagelijks leven de heiligheid van de leek uitgedragen heeft. In het jarenlange proces van heiligverklaring heeft Gaudi reeds twee stadia met succes afgelegd. In 1992 verklaarde Johannes Paulus II hem tot Servus Dei, 'Dienaar Gods' en werd zijn sterfdag 10 juni ook ingesteld als zijn liturgische feestdag. In 2003 begon het Vaticaan aan de langlopende procedure voor een zaligverklaring. In 2025 zette Franciscus (paus van 2013-2025) daarin een tweede stap door Gaudi ook Venerabilis te verklaren. Gaudi is nu dus 'Eerbiedwaardige Dienaar Gods'. Het wachten is vervolgens op de zaligverklaring. Mijn verwachting is dat Gaudi op zijn honderdste sterfdag in 2026 zalig wordt verklaard. De heiligverklaring zal dan nog wel jaren op zich laten wachten, vermoed ik. Er moet immers een wonder verricht zijn op voorspraak van Gaudi. Maar dat is toch al zijn Sagrada Familia?

Waardering

Er gaan stemmen op, dat Gaudí behoorde tot de Vrijmetselarij. Dit meent men af te leiden uit de symboliek, die Gaudí meermalen gebruikt. Deze symboliek zal nu hij is overleden niet worden opgelost, want Gaudí gaf weinig uitleg over de betekenis ervan; daar moest men maar naar gissen.
Zijn werk wordt ook gewaardeerd door de Unesco die in 2005 de crypte en de Geboortegevel van de Sagrada Familia op de Werelderfgoedlijst plaatste, dus alleen het 'echte' Gaudí-deel van de Sagrada Familia.

Men bouwt nog steeds aan deze kerk op grond van de maquettes en tekeningen die Gaudí naliet. Ter gelegenheid van de honderdste sterfdag van Gaudí hoopt men het werk in 2026 te voltooien, maar het zal bij deze kathedraal wel net zo lopen als bij vele middeleeuwse kathedralen: als het werk af is, moet er alweer gerestaureerd worden.
Over de Sagrada Família valt veel te schrijven (en dat is dan ook volop gebeurd). Op deze webpagina een overzicht van de oostelijke en westelijke gevel: de gevel van de geboorte en de gevel van het lijden.

Oostelijke gevel van de geboorte

De gevel van de geboorte was de eerste façade die werd afgerond en de bouw ervan duurde tot ongeveer 1930.
De gevel bestaat uit drie voorportalen die staan voor de drie 'goddelijke deugden van het christendom.
Ze dragen de namen Hoop (linker), Liefde (midden) en Geloof (rechter).
De door Gaudí ontworpen beelden zijn hoofdzakelijk gemaakt door de Catalaanse beeldhouwers Joan Matamala i Flotats (1893-1977) en Juan Busquets i Mollera (1903-1968).
01 - Taukruis
02 - Cipres
03 - Pelikaan
04 - Apostel Barnabas
05 - Rots van de Montserrat
06 - Jozef begeleidt het schip van de kerk
07 - Zinnebeeld van de heilige Jozef
08 - Apostel Simon
09 - Zinnebeeld van Christus
10 - Wierookengelen
11 - Kroning van Maria
12 - Apostel Judas Taddeüs
13 - De Voorzienigheid (hand met oog)
14 - Maria
15 - Zinnebeeld van de Maagd
16 - Apostel Mattias
17 - Zaag van Jozef met de 'M' van Maria
18 - Verloving van Maria
19 - Vlucht naar Egypte
20 - Jozef en Jezus met Joachim & Anna
21 - Kindermoord in Betlehem
22 - Bazuinengelen
23 - De dierenriem
24 - Annunciatie
25 - Kerstster
26 - Muziekengelen
27 - Koor van kindengelen
28 - Aanbidding van de wijzen
29 - Geboorte van Jezus
30 - Stamboom van Jezus
31 - Aanbidding van de herders
32 - Opdracht in de tempel
33 - Jezus in de tempel bij de schriftgeleerden
34 - Visitatie
35 - Jezus in de timmerwerkplaats
36 - Gargouilles: kameleons
37 - Schildpadden

Westelijke gevel van het lijden

De originele tekening van Gaudí voor deze gevel toonde een voorhof met zuilen die aan breekbare botten doen denken.
De gevel zou de naam krijgen 'Lijden en Dood' en Gaudí begon niet als eerste met deze gevel omdat de geldschieters zich dan waarschijnlijk zouden hebben teruggetrokken.
Gaudí leefde niet lang genoeg om de voltooiing van deze gevel mee te maken.
In 1988 kreeg de beeldhouwer Josep Maria Subirachs (1927-2014) de opdracht de bijbehorende beelden te maken.
Op een soort podium met drie vlakken laat hij het lijden van Jezus zien, vanaf het laatste avondmaal tot aan zijn dood.
De beelden moeten worden bekeken in de vorm van een liggende S, te beginnen linksonder.
Subirachs' stijl wordt gekenmerkt door scherpe hoeken, lijnen en profielen, waarbij de omvang van de kledij en de lichaamsvormen speciale aandacht krijgen
01 - Laatste Avondmaal
02 - Judas en de 30 zilverlingen
03 - Poort van Getsemane
04 - Petrus en de soldaten
05 - Judaskus
06 - Slang
07 - Poorten van het Evangelie
08 - Alfa en omega
09 - Geseling
10 - Haan
11 - Petrus' verloochening
12 - Labyrint
13 - Poort van de kroning
14 - Ecce Homo
15 - Oordeel van Pilatus
16 - Romeinse adelaar
17 - Pilatus wast zijn handen in onschuld, zijn vrouw loopt weg
18 - Jezus valt onder het kruis, Simon van Cyrene helpt
19 - Veronica
20 - Evangelist
21 - Longinus
22 - Dobbelende soldaten
23 - Johannes, Maria & Maria Magdalena
24 - Kruisiging
25 - Gescheurde tempelvoorhang
26 - Begrafenis
27 - Apostel Filippus
28 - Apostel Tomas
29 - Apostel Bartolomeüs
30 - Apostel Jakobus

Detailafbeeldingen

Oostgevel - 01-02
Tau-kruis en cipres

Leo XIII was bij de start van de bouw paus. In zijn wapenschild komt een cipres voor. De cipres staat voor de onsterfelijke levensboom. De zuivere zielen, afgebeeld als albasten duiven, wachten in de boom op hun toetreding tot het paradijs. Op de top van de cipres bevindt zich een symbolische weergave van de Drie-eenheid: God is de Griekse letter tau (T) en Christus de Griekse letter chi (X). De brug langs de cipres verwijst naar de paus die pontifex, bruggenbouwer, van de Kerk is.

Antoni Gaudí (1852-1926)
Sagrada Família - Barcelona (1882-2026)
2016 Paul Verheijen / Nijmegen