Proto-evangeliën en apocriefen
Toch waren er christenen die bovenstaande canon wilden corrigeren of aanvullen. Men verlangde bijvoorbeeld informatie over de tijd vóór Jezus' geboorte, tussen zijn geboorte en openbare optreden en het verdere optreden van de apostelen na Jezus' dood en verrijzenis.
Bij dit onderdeel van de website worden ook deze zogenaamde apocriefen betrokken indien dat van toepassing is op een kunstwerk.
Een speciale categorie binnen die apocriefe geschriften vormen de Kindheidsevangeliën of Proto-evangeliën.
Het aantal overgebleven manuscripten daarvan getuigt van een aanhoudende populariteit.
Drie voorbeelden slechts:
- Proto-evangelie van Jacobus
- Liber de ortu beatae Mariae et infantia Salvatoris (Pseudo-Matteüs)
- Evangelie van Tomas de Israëliet
Een verzameling van tamelijk losstaande legenden over het kind Jezus in vele oude kerktalen uit vermoedelijk de eerste helft van de tweede eeuw. Als de jonge Jezus van klei enkele mussen vormt, wordt hij aangeklaagd vanwege ontwijding van de sabbat. Als Jozef komt kijken, klapt Jezus in de handen. De mussen vliegen op. Jezus beschikt over bijzondere krachten. Als een rabbi Jozef aanbiedt dat hij Jezus wel wil leren lezen, blijkt Jezus dat al te kunnen. Hij gedraagt zich vaak agressief. Mensen worden bang voor hem. Niemand durft zijn woede te riskeren. Wel blijkt hij ook bereid te zijn enkele doden weer tot leven te brengen. Toch wil de dorpsgemeenschap liever dat Jezus met zijn ouders het dorp verlaat. Op twaalfjarige leeftijd reist Jezus met zijn ouders naar Jeruzalem. De auteur volgt hier het verhaal zoals dit door Lucas (2, 40-52) verteld wordt. Het beeld dat van joden gegeven wordt is niet erg positief. Maar dit geldt ook voor Jezus. Hij is gauw geïrriteerd en gedraagt zich vaak onbeschoft. Wel probeert hij zich aan te passen. Maar een moeilijke jongen blijft hij. Dit zou erop kunnen wijzen dat het geschrift opvoedkundig bedoeld was voor kinderen.
Als apocriefen kunnen verder nog vermeld worden 52 Koptische teksten verdeeld over 12 in leer gebonden codices die in 1945 werden gevonden in de woestijn bij de nederzetting Nag Hammadi, waaronder:
- Evangelie van Tomas
- Evangelie van Filippus
- Evangelie van Maria Magdalena
- Evangelie van Judas
Dit is het bekendste van de vier Koptische geschriften van de in 1978 bij een illegale opgraving ontdekte Codex Tchacos, waarvan pas in 2006 de eerste Engelse vertaling werd gepubliceerd. De tekst stelt een gesprek voor van Jezus met de Twaalf, maar vooral met Judas. En wel acht dagen lang tot de drie dagen voordat hij Pasen vierde, waar het passieverhaal van de synoptici begint. Door de positieve rol die Judas in dit evangelie van de schrijver krijgt vernadert hij van zwart schaap in een witte raaf.
Hieronder nog een kleine selectie uit de bijna onuitputtelijke bron van andere apocriefe geschriften:
|