Paul Verheijen

RAFAËL

Madonna del Velo

Schilderij voor hoogtijdagen

Deze Madonna 'met de sluier' van Rafaël toont de Heilige Familie. De benaming 'Madonna van Loreto' slaat op een kopie van dit werk dat zich in Loreto bevindt en waarvan men lang heeft gedacht dat het een origineel werk betrof.
De figuur van Jozef is later toegevoegd zodat het schilderij nu de Heilige Familie toont. Of dit door Rafaël zelf is gedaan, is niet met zekerheid te zeggen. Giorgio Vasari heeft het schilderij mét de toegevoegde Jozef gezien. In zijn Vite schrijft hij:
Inmiddels had hij enorm veel naam gemaakt en in deze zelfde tijd vervaardigde hij een olieverfportret van paus Julius, zo waarachtig en levensecht dat het hun die het zagen vrees inboezemde, als stond de paus daar in levende lijve; dit werk bevindt zich tegenwoordig in de Santa Maria del Popolo, te zamen met een prachtig schilderij van Onze-Lieve-Vrouw, uit diezelfde tijd, waarop men de geboorte van Jezus Christus ziet en de Maagd die een sluier over haar Kind legt, dat zo mooi is dat het met de houding van zijn hoofd en met zijn hele lichaam duidelijk maakt waarachtig Gods zoon te zijn; niet minder mooi zijn het hoofd en het gelaat van de Madonna, in wie men naast opperste schoonheid ook vrolijkheid en vroomheid aantreft; en er is een Jozef die, met beide handen steunend op een staf, verzonken in zijn beschouwing van de hemelse Koning en Koningin, daar staat in een houding van bewondering kenmerkend voor een allerheiligste grijsaard; deze beide schilderijen worden op hoogtijdagen getoond.
Opmerkelijk kenmerk van dit schilderij is de sluier in de handen van Maria. Vasari ziet Maria een sluier over haar Kind leggen, maar evengoed kan het omgekeerde het geval zijn: Maria neemt de sluier juist weg. Dit motief, samen met het bed of de bank waarop het Kind ligt, hebben geleid tot enkele al dan niet vergezochte interpretaties.
  • De sluier is geïnspireerd op de Revelationes van Birgitta van Zweden.
  • De sluier staat in verband met de doek van Veronica en dus met Christus' lijdensverhaal.
  • De sluier symboliseert de lijkwade van Christus.
  • De sluier verwijst naar het gebruik om bij de mis kelk en hostieschaal af te dekken.
  • De levendige houding van het Kind verwijst naar zijn verrijzenis.
  • Het bed verwijst naar het huis in Loreto dat Julius II in 1507 in een pauselijke bul had betiteld als Casa Santa, heilig huis.
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Madonna del Velo (Madonna di Loreto / Santa Famiglia) (1511-12)

Olieverf op paneel, 120 x 90 cm
Chantilly - Musée Condé
2016 Paul Verheijen / Nijmegen