Bijbels?De Heilige Familie is de christelijke benaming voor het gezin waarin Jezus werd geboren, bestaande uit Jezus, zijn moeder Maria en vader Jozef.De evangelisten spreken nooit over Maria, Jozef en kind Jezus als 'familie' of 'gezin', zelfs het Griekse woord patria, 'geslacht', komt slechts drie keer voor in het Tweede Testament (zie bv. Lucas 2,4). Sinds de 15de eeuw werd in toenamende mate de menselijke kant van Christus benadrukt en werd de devotie voor de heilige familie tamelijk sterk. Vanuit Frankrijk en België ontstond in de 17de eeuw de wens dit gezin met een feestdag te vereren. Maar pas in 1893 kreeg de heilige familie een liturgisch feest, allereerst ingesteld voor Canada door Leo XIII en later uitgebreid voor de hele rooms-katholieke kerk door paus Benedictus XV in 1921. Dit leidde vervolgens in de 19e eeuw tot de oprichting van vele broederschappen en congregaties en de oprichting van vele kerken opgedragen aan de Heilige Familie. De Sagrada Família in Barcelona is misschien daarvan wel de bekendste. Aanvankelijk werd het gevierd op de zondag na Driekoningen, maar sinds de liturgische hervorming in 1969 is het feest geplaatst op de zondag na Kerstmis, of wanneer er geen zondag onder het kerstoctaaf valt op 30 december. De meeste feesten in de kersttijd zijn afkomstig uit de vroege kerk en ademen een vroegchristelijke geest. Het feest van de heilige familie is dat niet en dit feest is dus enigszins een vreemde eend in de kerstbijt. Volgens sommige christelijke opvattingen vormt het gezin de hoeksteen van de samenleving. Ook politieke partijen in Nederland die zich laten leiden door de bijbel, nemen dit punt vaak in hun partijprogramma op. Toch jammer voor hen dat de bijbel zelf niets beweert over Jozef, Maria en Jezus als ideaal kerngezin. Integendeel, een uitspraak van Jezus zelf citerend in het evangelie volgens Matteüs: Wie is mijn moeder, en wie zijn mijn broers? (Matteüs 12,48). |
Hoe uitbeelden?Door de toenemende devotie werd dit thema van de heilige familie ook populair in de schilderkunst.Kunstenaars hebben zich vanaf de vroege renaissance het hoofd gebroken hoe de Heilige Familie expressief kon worden geïnterpreteerd en uitgebeeld. De Italiaanse renaissance leverde werken op waarop Christus' geboorte werd afgebeeld met alleen Maria, Jozef en het Kind. De heilige familie werd vaak verbonden met de episode van de Vlucht naar Egypte, omdat dit het oudste motief is waarin de leden van de heilige familie verenigd zijn. Soms werd deze familie dan nog aangevuld met een jonge Johannes de Doper, zijn moeder Elisabet, of met Maria's moeder Anna of nog andere personen. Afbeeldingen van Maria en Jozef en het Kind tussen zich in verschijnen eveneens in die tijd, maar zouden vooral na de instelling van het feest populair worden op devotieprentjes, geënsceneerd in bijvoorbeeld de timmerwerkplaats van Jozef. Gipsen exemplaren van deze voorstelling kregen, vaak onder een glazen stolp, een plaats in de huiskamers van gelovige gezinnen. |
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |