GEBROEDERS VAN LYMBORCH
De vlucht naar Egypte
Realistische detailsDeze miniatuur van de gebroeders Van Lymborgh is onderdeel van de completen van de Mariagetijden (folia 30-63) in het Getijdenboek Les Belles Heures van de hertog van Berry.Het gebruikelijke tafereel daarbij is de Kroning van Maria, maar de broers kiezen hier voor een afbeelding van de Vlucht naar Egypte. Geleid door een engel trekt de Heilige Familie, Maria, gezeten op een ezel, het Kind angstig tegen zich aangedrukt, door een leeg landschap. Terwijl het goddelijke Kind langstrekt, verbrokkelen de beelden van de heidense afgoden. Jozef, slechts bepakt met het hoognodige, kijkt bezorgd achterom. Wil hij zien of de soldaten van Herodes al naderen, of gaat zijn zorg uit naar Maria en het Kind? Zijn voetstappen zijn zichtbaar op het zandpad, net als de hoefafdrukken van de ezel. Vanwege dit soort realistische details waren de gebroeders geroemd. Ook de ezel oogt zeer realistisch. De gebroeders Van Lymborgh slagen er in de beklemmende sfeer van deze vlucht uit te drukken. |
Torenretabel
De krachtige pose van Maria, met haar rug naar de bidder/kijker gekeerd, hebben de gebroeders mogelijk overgenomen van dezelfde scène op het rechterluik van een torenretabel uit 1395 (zie afbeelding *).
Niet alleen haar houding is identiek, zelfs details als de teruggeslagen mantelzoom schuin boven de voorpoot van de ezel en de afhangende slip van de mantel van Maria, zichtbaar onder de buik van het dier, komen overeen. Er zijn ook verschillen: op het miniatuur is het hoofd van Maria niet geheel van de kijker weggedraaid, zodat haar gezicht nog net is te zien. Bovendien konden de gebroeders - omdat ze meer ruimte hadden dan de anonieme kunstenaar op het smalle paneeltje - de ezel in de volle breedte afbeelden. De rand rond de miniatuur is bijzonder rijk: in plaats van de gebruikelijke gouden wingerdranken kozen de gebroeders voor gekleurde ranken. Op de hoeken beeldden zij een middeleeuwse vierpas af met een rode cherubijn. * Maasland of Zuid-Nederland, tempera op eikenpaneel ±1395, Torenretabel met de kindheidscyclus van Jezus, rechterluik, 58 x 6 cm (Antwerpen - Museum Mayer van den Bergh). |
|
Herman, Paul en Johan van Lymborch
Getijdenboek Les Belles Heures van Jean de France, hertog van Berry Folium 63 recto 23,8 x 17 cm New York, MET (The Cloister Collection) |