Korte bijbelse notitie - Legendevorming - In de kunst - Terugkeer uit Egypte |
Korte bijbelse notitieNadat de wijzen het Kind hun geschenken hebben gebracht en via een andere weg huiswaarts keren, meldt Matteüs in zijn evangelie:Nadat zij op die manier de wijk genomen hadden, verscheen er aan Jozef in een droom een engel van de Heer, die zei: ‘Maak je gereed en vlucht met het kind en zijn moeder naar Egypte. Blijf daar tot ik je weer roep, want Herodes is naar het kind op zoek en wil het ombrengen.’ Jozef maakte zich gereed en week nog diezelfde nacht met het kind en zijn moeder uit naar Egypte, waar hij bleef tot de dood van Herodes. Zo moest in vervulling gaan wat bij monde van de profeet door de Heer is gezegd: ‘Uit Egypte heb Ik mijn Zoon geroepen.’ |
LegendevormingIn Egypte is een groot aantal kerken en schrijnen van de Koptisch-orthodoxe Kerk op plekken waar de Heilige Familie volgens de overlevering verbleef.In de rooms-katholieke traditie is de vlucht naar Egypte een van de zeven smarten van Maria. Het apocriefe geschrift Pseudo-Matteüs beschrijft de vlucht naar Egypte uitgebreid in hoofdstuk 18 tot en met 24, hieronder kort samengevat.
|
In de kunstDe vlucht naar Egypte is in veel kunstwerken afgebeeld, vaak met Maria zittend op de rug van een ezel die wordt geleid door Jozef.Vóór ongeveer 1525 werd het verhaal niet apart afgebeeld, maar maakte het deel uit van een reeks over het leven van Jezus of van Maria, of Jozef. Het thema was nauw verbonden met dat van de Heilige Familie. De Vlaamse Primitieven begonnen vanaf de 15e eeuw de Heilige Familie af te beelden tijdens een rustpauze op weg naar Egypte, vergezeld door engelen of, in oudere afbeeldingen, door een jongen. In latere schilderijen, vanaf de 16e eeuw, werden op de achtergrond vaak landschappen afgebeeld, wat kunstschilders de mogelijkheid gaf om te experimenteren met landschapschilderkunst. Vaak werd de Heilige Familie klein afgebeeld en nam het landschap bijna het gehele schilderij in. Een onderwerp dat populair was bij veel schilders van de renaissance was een ontmoeting tussen de kinderen Jezus en Johannes de Doper in Egypte. Johannes de Doper zou volgens de overlevering zijn gered van de kindermoord van Bethlehem door de aartsengel Uriël en naar de Heilige Familie in Egypte zijn gebracht. Jezus verleende toen aan Johannes de Doper het gezag hem te dopen wanneer zij volwassen waren. |
Terugkeer uit EgypteDe terugkeer uit Egypte is een onderwerp dat in de kunst niet of nauwelijks aan bod komt, mogelijk omdat deze nauwelijks te onderscheiden is van de vlucht naar Egypte.Nadat de kindermoord in Betlehem heeft plaatsgevonden en de kust dus veilig is schrijft Matteüs over deze terugkeer: Nadat Herodes gestorven was, verscheen er in een droom aan Jozef in Egypte een engel van de Heer, die zei: ‘Maak je gereed en ga met het kind en zijn moeder naar het land Israël. Want zij die het kind om het leven wilden brengen, zijn gestorven.’ Jozef maakte zich gereed en ging met het kind en zijn moeder naar Israël. Maar hij durfde niet naar Judea te gaan toen hij hoorde dat Archelaüs daar zijn vader Herodes als koning was opgevolgd. Nadat hij in een droom een aanwijzing had gekregen week hij uit naar Galilea, waar hij ging wonen in de stad Nazaret. Zo moest in vervulling gaan wat gezegd is door de profeten: ‘Hij zal Nazoreeër genoemd worden.’Het Roomse Martelaarsboek memoreert De terugvoering van het Kind Jezus uit Egypte op 7 januari. |
2016 Paul Verheijen / Nijmegen |