FRA BARTOLOMEO
Heilige Familie / Aanbidding Christuskind
Op de vlucht?Fra Bartolomeo schilderde rond 1498 een tondo (afbeelding 1) met een thema dat gewoonlijk wordt aangeduid met De Heilige Familie of De Aanbidding van het Christuskind.Dit thema is nauw verwant met dat van de Vlucht naar Egypte. In de periode 1504 tot 1510 schilderde hij hetzelfde thema nog minstens vier keer op wisselende formaten. Compositorisch verwant gaan ze alle terug op die eerste tondo. Knielend of zittend is Jozef links afgebeeld en rechts Maria. Het Christuskind ligt tussen hen in op een kussen of een kleed. De Toscaanse stad op de achtergrond moet uiteraard Betlehem verbeelden. Bijzonder zijn de engelen op werk 3 en 5. Mogelijk zijn dit verwijzingen naar de droom die Jozef zal krijgen om naar Egypte te vluchten om de kindermoord door Herodes te ontvluchten, in het bijzonder de twee lopende engelen op werk 3. |
De kleine Johannes
Het meest in het oog vallende verschil met de andere drie zijn de werken 4 en 5 waarop Johannes de Doper is geschilderd.
Op 4 komt hij met kruisstaf rechts op de achtergrond aangelopen richting Heilige Familie en op 5 staat hij naakt naast Maria. Daar ligt zijn kruisstaf voor hem op de grond. Zijn armen houdt hij gekruist: hij weet wat er met dit Kind later gaat gebeuren. Johannes de Doper legt duidelijker een link met de vlucht naar Egypte. Hij zou volgens legendes ook zijn gered van de kindermoord van Bethlehem en door de aartsengel Uriël naar de Heilige Familie in Egypte zijn gebracht. Jezus verleende toen aan Johannes de Doper het gezag hem te dopen wanneer zij volwassen waren. De handjes van Jezus zijn op werk 5 ook eerder naar Johannes uitgestrekt dan naar zijn moeder Maria. Verwijzen de afgebeelde ruïnes misschien naar Egypte, een heidens land dat door de komst van Christus in de wereld is vervallen? |
|
Fra Bartolomeo (1472-1517)
Sacra Famiglia (con san Giovannino) / Adorazione del Bambino 1 - ±1498, tempera op paneel, 89 cm diameter Rome - Galleria Borghese 2 - 1504-10 (Tondo Visconti Venosta), paneel, 89 cm diameter Milaan - Poldi Pezzoli 3 - 1504-07, paneel, 34 x 25 cm Chicago - Art Institute 4 - 1504-10 (Mond Holy Family), olieverf op paneel, 138 x 105 cm Londen - National Gallery 5 - 1504-10, paneel, 62 x 47 cm Madrid - Museo Thyssen-Bornemisza |